Tirade. Jaargang 47 - digitale bibliotheek voor de Nederlandse ...

653
Het beeld dat ik van Adriaan bewaar, heeft iets tegenstrijdigs. Ik herinner me aan de
ene kant een man, die met veel enthousiasme over erotiek sprak en schreef, en aan
de andere kant iemand die met een zekere humor over de ouderdom sprak als een
proces van permanente aftakeling. Die humor had iets van de zwarte humor, waar
Harry Lammertink, de tekenaar en cartoonist Yrrah, befaamd om was. Niet voor
niets waren ze vrienden. Ik herinner me een dialoog tussen hen in café Scheltema,
waarin ze om beurten voorbeelden van die aftakeling gaven. Het resultaat was een
lugubere opsomming van ouderdomsgebreken: verschrompeling van de
geslachtsklieren met alle impotentie van dien, verlies van tanden, verkorting onderste
deel van het gezicht, neus dichter bij de kin, zakken onder de ogen, dunner worden
van de bovenlip, groter worden van het oorlelletje, achteruitgang van de nieren,
verziendheid, onregelmatige slaap, doffe ogen, vermindering van de borstomvang,
puntvorming van de borstkas, smaller worden van de schouders, reumatiek, bruine
vlekken op de handen en in het gezicht, breder worden van het bekken, slappere
spieren, sponsachtige en broze beenderen, aderverkalking, hoge bloeddruk, verlies
van de elasticiteit van de aderen enz. enz. Ik zat er als jong broekje bij en moet
gedacht hebben: al dat verschrikkelijke staat mij nog te wachten.
Voor schrijvers geldt de geruststellende boodschap: het gehele lichaam mag dan
vol gebreken zitten, een pen vasthouden gaat altijd nog wel. Schrijvers bij wie de
jaren gaan tellen hebben het over het algemeen zo kwaad niet. Wanneer je de lijst
van stokoude schrijvers in ogenschouw neemt, zou je denken: literatuur, goed voor
u. Vondel werd 91, Constantijn Huygens 90, Shaw 94, Hamsun 93, Tolstoj 82,
Voltaire 83, Gide 82, Ruskin 81, Thomas Hardy 87. Nog altijd zijn Hella Haasse en
Willem Brakman productief. Schreef Fontane zijn beste werk niet op hoge leeftijd?
Marcel Proust, geplaagd door hevige aanvallen van astma en duizeling, waarbij
hij steeds weer op de grond viel, schreef in de nacht voor zijn dood nog zinnen van
Albertine disparu, een satirische observatie over de dwaasheid van artsen.
Petrarca schreef in zijn prachtige, door Frans van Dooren vertaalde, brieven uit
de ouderdom: ‘Niets weegt minder dan de pen en niets verschaft meer plezier.’ Als
je de pen tussen de vingers geklemd houdt, schrijft de oude Petrarca aan zijn vriend
Boccaccio, geniet je, en als je haar hebt neergelegd, dan geniet je nog. Hij vindt de
beoefening van de letteren niet alleen het meest edele, maar ook het meest duurzame,
het meest plezierige, het meest blijvende, en iets wat in elke situatie van het leven
het gemakkelijkst
Tirade. Jaargang 47