Tirade. Jaargang 47 - digitale bibliotheek voor de Nederlandse ...

9
door het keukenplafond, knijpt ze haar ogen dicht. Haar glimlach blijft, maar glansloos
en de druk van haar hand om de mijne doet pijn.
Nu ik de scène zo uitvoerig opschrijf lijkt het merkwaardig dat ik mijn vader nog
nergens noem. Of beter, het ontbreken van mijn vader. Geloof ik mijn geheugen dan
heb ik tijdens het stilzitten-of-je-wordt-gepakt in ons geïmproviseerde schuilhok
zelfs geen moment aan hem gedacht. Pas later bleek hij opeens een hoofdbestanddeel
van het verhaal over die ochtend. Niet om zijn afwezigheid maar door zijn
commentaar.
Anders dan mijn doorlopende herinnering vanaf het luchtalarm tot en met het
richting Duitsland wegdaveren van de A-meri-kaa-nen, bestaat de herinnering aan
mijn vader uit losse zinnetjes, de meeste gehoord via mijn moeder, en mijn begrip
van hun samenhang. Niet de strakke helderheid van wat ik gezien heb en gehoord
maar gedachten die er de tinteling aan geven van een visie, een grap.
Het begon al kort na het signaal ‘veilig’. Eerder dan normaal en met een bezweet
gezicht kwam mijn vader van kantoor thuis. Hoor ik inderdaad tussen het zojuist
weer begonnen gekletter van mijn moeders pannen zijn stem? Of is het inbeelding
naar analogie van de tientallen latere keren dat ik, willoos verstijfd in onze huiskamer,
mijn ouders' gekibbel achter de muur probeerde te volgen?
Over één ding hoef ik niet te twijfelen: wat mijn vader die dag beweerde klonk
bits. Een tirade op nog net beheerste toon, waar ik woorden uit opving als ‘snap je
dan niet’ en ‘zo'n onnozel plankje’. Daarna zijn schampere lach. Anders dan anders
bleef mijn moeder volledig onverstaanbaar. Sprak ze een paar tellen dan was het
gedempt en kalm, of ze bang was hem nog meer te prikkelen.
Achteraf noemde zij het een uitbrander. Mijn vader had haar op haar kop gegeven,
terecht. Vanaf de volgende dag groeide het relaas dat ze tot lang na de oorlog met
een blos van plezier vertelde - aan ieder die luisteren wilde, mijn broer, mij,
verjaardagsgasten, mijn vader zelf. Dat hij kwaad was geworden om haar
lichtzinnigheid, haar stommiteit. Alsof 't genoeg was om bij luchtalarm hupsakee
onder een meubel te duiken. Alsof de gemeente voor niets betonnen kelders
beschikbaar stelde. Alsof twee centimeter hout het puin van twee verdiepingen wel
even zou tegenhouden. Dom hè? Haar jongens, zijzelf... met een beetje pech waren
we in één klap...
Als een schoolmeisje, nauwelijks ouder dan Wim of ik, sloeg mijn moeder haar
blik naar de vloer, trok haar schouders op en proestte.
Een nerveuze erkenning van ongelijk? Op mij werkte het verhaal en
Tirade. Jaargang 47