Tirade. Jaargang 47 - digitale bibliotheek voor de Nederlandse ...

646
hij wilde toonzetten grondig bestudeerd te hebben, bezon hij zich op een zingbare
en verstaanbare transformatie van tekst in muziek. Zijn streven was gericht op het
verwezenlijken van een fusie van woorden, hun betekenis, de zinnen en de melos
van de tekst met muziek. Ook van zijn instrumentale muziek, waarmee hij eveneens
zowel de geest als het hart wilde beroeren, verlangde hij dat de muzikale dramatiek,
het betoog, de politieke betekenis of de poëtisch muzikale bespiegelingen zo helder
en begrijpelijk zouden zijn dat er geen uitleg nodig was.
In zijn stijl van componeren waren taal en muziek verfijnd op elkaar afgestemd;
de emotionele beweeglijkheid van de expressie bood zowel ruimte aan een vrije
associatie van individuele stemmen als aan zijn intellectuele geestesinstelling. Zijn
literaire belangstelling strekte zich uit over heel Europa. In zijn bibliotheek, die ruim
drieduizend banden beslaat, staan schrijvers als Kafka, Thomas Mann, Georg Trakl,
Joseph Conrad en Slauerhoff, schrijvers wier teksten een inspiratiebron vormden
voor instrumentaal werk, zoals bij voorbeeld de roman van Alain-Fournier voor zijn
Hymne du Grand Meaulnes, en dichters die hij getoonzet heeft, zoals Emily
Dickinson, W.H. Auden, Paul Eluard, Ronsard en Rimbaud.
De ontvankelijkheid van het menselijk gehoor was voor Rudolf Escher het
uitgangspunt bij het componeren en voor het analyseren van muziek van anderen.
Aanvankelijk werd zijn gehoor geschoold achter de piano. Tijdens zijn
Conservatoriumjaren was hij compositieleerling van Willem Pijper en later
bestudeerde hij nieuwe compositietechnieken als de twaalftoonsmuziek van
Schönberg, die van de elektronische muziek en analyseerde hij de seriële technieken
van Boulez. Hoewel zijn muziek verwantschap vertoont met die van Matthijs
Vermeulen en hij zich liet inspireren door Debussy, Stravinsky, Ravel, Mahler en
de polyfonisten uit de Renaissance, ontwikkelde hij een expliciet eigen muzikale
taal.
Een deel van zijn vroege werk ging verloren tijdens de bombardementen op
Rotterdam in 1940. Tegenover het zowel lichamelijke als geestelijke destructieve
geweld van de oorlog, stelde Escher toen vooral in zijn kleinere werken een
constructieve manier van denken in muziek. Zijn orkestwerk Musique pour l'esprit
en deuil (geschreven tussen 1941 en 1943, geeft uitdrukking aan de spanning die hij
onderging door de dagelijkse dreiging: in deze sonore muziek met een duistere
ondertoon ‘rouwt de componist’ om de vrijheid, die hem door toedoen van het
verdorven politieke systeem met bijbehorend militair terreurapparaat is ontnomen.
Via een suggestieve marsdreun laat Escher de werking van de oorlogsmachinerie
ingrijpen in de
Tirade. Jaargang 47