Tirade. Jaargang 47 - digitale bibliotheek voor de Nederlandse ...

52
wereld de dichter wijzen op zijn of haar volstrekte maatschappelijke irrelevantie. In
de hiërarchie der Beroepen die Ertoe Doen bevindt de dichter zich ergens helemaal
onderaan, naast de kaboutermutsontwerper, de blokfluitreparateur en de
oudekrantencollectioneur.
Dat is ooit anders geweest. Zolang we in God geloofden, zagen we de dichter als
diens geprivilegieerde spreekbuis op aarde. En toen we omstreeks de vorige
eeuwwisseling ophielden in God te geloven, hebben we een tijdlang gedacht dat de
dichter zondermeer Zijn plaatsvervanger kon zijn. In het bezorgen van aflaten, het
miraculeus genezen van aambeien en het garanderen van het eeuwige leven bleken
Stephane Mallarmé, Willem Kloos en Stefan George echter niet geschoold en alras
keerden de versbekeerde sonnettenlezers zich ontgoocheld van de dichtkunst af.
Wanneer we nog eens honderd jaar later een Dichter des Vaderlands denken te moeten
verkiezen, komen we niet toevallig terecht bij Gerrit Komrij - de man die van het
Belazeren der Kluit met succes zijn hoofdbezigheid heeft gemaakt.
Maar nogmaals: het kan ook anders. Dat bewijzen enkele toch wel spectaculaire
voorbeelden uit andere landen, culturen en taalgebieden. De poëzie geniet er niet
alleen een bijzonder maatschappelijk prestige, ze wordt er ook beoefend door het
slag mensen dat dit prestige alleen maar kan vergroten. Dat geldt bijvoorbeeld voor
de Zuid-Afrikaanse president Thabo Mbeki die bij de machtsoverdracht in 1999 zijn
geroemde voorganger Nelson Mandela eerde in een lang lofdicht. Waar Bill Clinton
bij zijn eigen inauguratie de zwarte dichteres Maya Angelou inhuurde, deed Mbeki
het poëtische werk zelf. Daarmee zocht hij aansluiting bij de traditie van de orale
lofzangers, de Imbongi (een variant van wat elders in Afrika griots worden genoemd).
Mbeki, een groot liefhebber van William Butler Yeats en zelf de auteur van een
dissertatie over Romantische poëzie, citeert in zijn speeches als president geregeld
collega's dichters die niet vies waren van politiek. In zijn slottoespraak voor de
Wereldconferentie tegen Racisme in Durban in 2001 haalde hij de Chileense
schrijver-diplomaat-presidentskandidaat Pablo Neruda aan. Tot besluit van een
voorzeker vermoeiend congres in 1999 citeerde hij ter ontspanning Vladimir
Majakovski's ironische ‘Symposium gekte’. Poëzie functioneert hier niet alleen als
een vorm van verluchting, maar ook als verlichting: woorden door een dichter
uitgesproken verlenen een discours een gewijde wijsheid die louter politieke
toespraken al lang niet meer durven claimen. Het is een aura waarvoor men ook aan
de andere kant van het politieke spectrum in Zuid-Afrika niet ongevoelig is. De
beruchte leider van de Afrikaner Weerstandsbeweging Eugene Terre Blanche dankt
zijn
Tirade. Jaargang 47