Tirade. Jaargang 47 - digitale bibliotheek voor de Nederlandse ...

101
Over het nut van de streekroman voor de literatuur
Aukje Holtrop
In 1903 verscheen er in Het Volk, de krant van de SDAP, een nieuwe rubriek:
‘Letterkundige Kroniek’. De bekende kinderboekenschrijfster Nienke van Hichtum,
vrouw van hoofdredacteur Pieter Jelles Troelstra, schreef deze rubriek, maar ze
veranderde de titel al na één aflevering in: ‘Van boeken en menschen’. Ze had een
kritische brief gekregen van een jonge ‘litterarische’ schrijver, die haar eerste artikel
niet vond kloppen met de titel. Nienke van Hichtum reageerde direct en onderstreepte
dat het niet haar bedoeling was ‘eigenlijke kunstbeschouwingen’ te geven. Dat kon
iemand anders beter doen. Zij wilde over een ander sport boeken schrijven, over
‘volkslitteratuur’, over boeken die geschikter voor arbeiders waren dan de ‘eigenlijke’
literatuur. Door de jaren heen was ze boeken heel anders gaan lezen, veel van de
eisen die ze vroeger, op gezag van anderen, aan een boek meende te moeten stellen,
hadden een deel van hun betekenis verloren, andere waren belangrijker geworden.
‘Over 't algemeen ben ik eenvoudiger en onbevangener geworden dan vroeger, en
lees minder met de zinnen en met het hoofd, en meer met het hart, dan vroeger.’
Ze dacht dat dat standpunt ook beter met dat van de arbeiders overeenkwam dan
het standpunt van ‘de meeste echte en geijkte schrijvers over letterkunde, die meestal
in een gedachtensfeer leven, welke aan de meer een-voudigen totaal vreemd is’.
Om die reden was ze ook met deze nieuwe rubriek begonnen. Geen letterkundige
pretenties, ze wilde gewoon haar eigen oordeel schrijven, zoals haar hart en haar
ideeën over volksliteratuur haar dat ingaven. En ze begon direct met het bespreken
van twee ‘nuttige’ boekjes.
Volksboeken - en streekromans zijn vaak bij uitstek volksboeken - als literatuur
van het hart, als literatuur die voor eenvoudige arbeiders geschikt is omdat de sfeer
van ‘echte’ literaire boeken hen vreemd is. Een nuttig genre dus, al gaf Nienke van
Hichtum tussen de regels wel toe, dat er ‘eigenlijke’ letterkunde bestond en daarnaast
‘warm-hart-boeken’ voor de onbevangen, de eenvoudiger lezer.
Tirade. Jaargang 47