Tirade. Jaargang 47 - digitale bibliotheek voor de Nederlandse ...

94
Ook liberale economen waren gekant tegen het kolonialisme, onder wie de
belangrijkste, Adam Smith, die in zijn The Wealth of Nations in 1776 had uitgelegd
dat gereguleerde handel inefficiënt was, het mercantilisme daarom een zaak van het
verleden was en koloniën simpelweg onrendabel waren. Een economisch
wereldsysteem was het beste af met vrijhandel. ‘If any of the provinces of the British
empire cannot be made to contribute towards the support of the whole empire’, zo
schreef Smith in zijn beroemde boek, ‘it is surely time that Great Britain should free
herself from the expense of defending those provinces in time of war, and of
supporting any part of their civil or military establishments in time of peace, and
endeavor to accommodate her future views and designs to the real mediocrity of her
circumstances’. Smith idee dat koloniën nutteloze bezittingen waren, werd
overgenomen door andere liberalen als John Stuart Mill, Richard Cobden en John
Bright, die het Britse imperium eens ‘a gigantic system of out-relief for the aristocracy
of Great Britain’ noemde. 29
Het is deze liberale politieke traditie waarin Doorniks Vrijmoedige gedachten
geplaatst moet worden, een traditie waarin ook Dirk van Hogendorp en Stamford
Raffles passen en die in Nederlands-Indië uiteindelijk zorgde voor zowel een liberaal
bewind als de ethische politiek. Met de idealen van de liberale jurist C.Th. van
Deventer, die met zijn Gidsartikel ‘een eereschuld’ (1899) mede de aanzet gaf tot
de ethische politiek en die verklaarde te streven naar ‘Indië onder Nederlandsche
leiding, bestuurd door inlanders’, zou Doornik van harte hebben ingestemd.
Slot
Na de publicatie van de Vrijmoedige gedachten vluchtte Doornik naar de Verenigde
Staten, waar hij tussen 1828 en 1835 als huisarts in New Orleans werkte. 30 Daarna
verhuisde hij naar Baltimore. Al die tijd bleef hij studeren en schrijven. Al in 1828
publiceerde hij een artikel, ‘Observations concerning fossil organcic remains’, in
Silliman's American Journal of Science, een kritisch vertoog tegen het overdreven
belang dat George Cuvier hechtte aan fossiele botten voor de ‘theorie van de aarde’.
Het manuscript maakte kennelijk indruk, want Doornik werd op grond van zijn
geologische kennis prompt gekozen tot lid van de Academy of Natural Sciences. 31
In 1831 publiceerde hij een boek onder de titel Het menschelijk organismus beschouwd
uit een psychologisch oogpunt of het verband tusschen geest en stof. Vanaf 1835 zou
hij de vergaderingen van de Geological Association bezoeken en zou hij er twee
voordrachten houden over artesische putten, waarvan de handgeschreven
Tirade. Jaargang 47