Tirade. Jaargang 47 - digitale bibliotheek voor de Nederlandse ...

Over het negeren van Multatuli
156
Multatuli wordt niet genegeerd, schreef ik. Dat lijkt zo, maar is het ook zo? Het komt
er op aan over welke Multatuli men spreekt. Er is aandacht voor het kastekort nog
steeds, voor teksteditoriale aspecten, voor Indië in het Volledig werk, minuten in de
Multatuli-geschiedenis worden eindeloos tegen het licht gehouden. Aan het beeld
van Multatuli als schrijver, met inbegrip van de minder bekende latere werken, van
de poëtica van Multatuli, van zijn filosofie (‘Nee, een schryver wil ik niet zyn...’)
komt men maar steeds niet toe.
‘Hoewel er regelmatig een lans wordt gebroken voor Milioenenstudiën [...] moet
worden gezegd dat Multatuli het niveau van die eerste drie jaar niet meer heeft
gehaald.’
‘Woorden van biograaf Dik van der Meulen, die vervolgens nalaat
Millioenenstudiën (1873) goed te begrijpen.
Ik hou al jaren vol dat een ander dan het mensroepings-aforisme centraal staat in het
werk van Multatuli: ‘twee keer twee is vier’. Of was het ‘twee plus twee’? Voor de
uitkomst van deze simpele grondwaarheid maakt het niet uit, die is in beide gevallen
vier. Hoe dan ook: de filosofie, de kern van zijn (‘non-’) schrijverschap vinden we
pas in Multatuli's werk van na die eerste drie jaar. In de latere Ideën, in
Millioenenstudiën.
Ik breek geen lans voor Millioenenstudiën als roman, daar valt veel op aan te
merken, al blijft het een geweldig boek. Ik breek een lans voor aandacht voor de
complete Multatuli.
Nu hoor ik de Dikken en de Multatuliaanse kastekort-politie al roepen:
‘U voelt zich eenroepende in de woestijn! U voelt u zelf door het Nederlandse volk
genegeerd! Zielig hoor, voor u!’
Debunking, typisch voor de waanwijze boekhoudersgeest zodra er een dun windje
in waait.
Dunne Dik die Dikkie-Dik speelt. Potsierlijk.
Natuurlijk wil ik gelezen worden. Welke schrijver wil dit niet? Maar het is toch
beslist Multatuli zelf die genegeerd wordt, de echte, ware Multatuli, de filosoof in
de schrijver die geen schrijver wilde zijn.
Tirade. Jaargang 47