Tirade. Jaargang 47 - digitale bibliotheek voor de Nederlandse ...

87
meer door ‘uitgifte van landen en vermeerdering van eene Europese bevolking en
landbouwers’. Ook werd het aan alle inwoners van Nederlands-Indië toegestaan ‘om
op de gronden, hun in eigendom toekomende, of in huur, pacht, dan wel ten gebruike
uitgegeven, zoodanige voortbrengselen aan te kweeken, als zij verkiezen, en daarover
naar goedvinden te beschikken’.
Van het in de beide Regeringsreglementen beschreven beleid is volgens Doornik
onder Van der Capellen niets terecht gekomen. De oorzaken van deze mislukking
vat hij al in het Voorwoord tot zijn boek kort samen: ze bestaan uit allereerst ‘het
bestaan en de vernielende invloed van uitsluitende handel-maatschappijen’ en in de
tweede plaats ‘het verhinderen van Kolonisatie’. 14 Met betrekking tot het eerste
constateerde Doornik ‘thans de grootste krachtoefening en uitbreiding aan den vrijen
handel over de aarde gegeven’, terwijl in Nederland ‘vijandelijke maatregelen
daartegen’ werden genomen ‘door de oprigting van een groot uitsluitend ligchaam’,
waarmee hij doelde op de oprichting van de Nederlandsche Handel-Maatschappij in
1824. De kwade genius achter het verhinderen van kolonisatie was
gouverneur-generaal Van der Capellen, die zich had gedragen als een absolute vorst.
‘In Nederland bestaat eene Constitutie en wetten op deze gegrond. In Neêrlands
Indië onbestemdheid, onvastheid, willekeur en dwang. De kolonist onder eenen
Gouverneur-Generaal Van der Capellen, is de kruipende onderdaan van willekeur
en luimen - eene mengeling van wetten, ordonnantiën en oude vermolmde statuten;
eindelooze ampliatiën op en renovatiën van vroegere publicatiën, een onafgebroken
organiseren en reorganiseren waren de elementen van den Codex civilis, van welke
onvastheid en onbepaaldheid het hoofdkarakter uitmaakten, en waarom? omdat
Neêrlands Indië onder eenen Gouverneur-Generaal Van der Capellen geen' zweem
van Constitutie bezat, even als waren inconstitutioneel en Van der Capellen woorden
van gelijke beteekenis’. 15 Onder Van der Capellens verantwoordelijkheid had er
daarenboven een zeer slecht beheer van de geldmiddelen plaatsgevonden. Een
ondoelmatige administratie van de buitengewesten, kostbare oorlogen en enorme
uitgaven voor waterstaat en civiele gebouwen hadden de geldmiddelen zo goed als
verwoest. 16
Het bestuur over Nederlands-Indië moest dan ook fundamenteel hervormd worden,
waarbij de kolonie een zelfstandige positie ten opzichte van het moederland moest
worden gegeven. ‘Onafhankelijkheid is een aangeboren beginsel van alle Koloniën’,
wist Doornik, ‘derwaarts moeten zij alle gebragt worden, om waarachtig nuttig voor
Europa te kunnen blijven’. Er
Tirade. Jaargang 47