Tirade. Jaargang 47 - digitale bibliotheek voor de Nederlandse ...

54
toeschrijft. De ijver en toewijding waarmee communistische voormannen er in de
geschiedenis een erezaak van hebben gemaakt om dichters het zwijgen op te leggen,
bewijst dat zij de kracht van het woord bepaald niet onderschatten. Het lot van Osip
Mandelstam mag hier symbool staan: een hekeldicht over Stalin leverde hem een
veroordeling tot dwangarbeid op wegens ‘contra-revolutionaire activiteiten’. Dat
Stalin hiermee Mandelstams gelijk op gruwelijke wijze bevestigde kon de dictator
allicht niets schelen. ‘Zijn woorden zijn onwrikbaar als loden gewichten,’ had de
dichter geschreven. Zijn eigen verbanning toonde inderdaad ten overvloede aan dat
de woorden van een politicus zwaarder wegen dan die van een schrijver. Mandelstam
zou zijn verblijf in het Siberische concentratiekamp niet overleven.
Hoewel politieke leiders met woorden kunnen doen waar dichters alleen maar van
kunnen dromen - echt ingrijpen in de werkelijkheid, met name - blijken zij zich in
de praktijk toch vaak niet tot dat politieke woordgebruik te beperken. Een in velerlei
opzicht buitengewoon voorbeeld van de dichter-politicus levert Saparmurat Nyazov,
de eerste en tot dusver enige president van Turkmenistan. Op de officiële website
van zijn land wordt de man niet alleen geroemd als de Vader des Vaderlands, maar
ook als de winnaar van de Internationale Makhtumkuli-Prijs. Die prijs verdiende hij
omdat hij de levensdroom van de gelijknamige Turkmeense denker en dichter in
vervulling liet gaan door bij de implosie van het Sovjetrijk van Turkmenistan een
onafhankelijke staat te maken. Hoewel hij zelf op dat moment al voorzitter was van
de Opperste Sovjet in zijn deelstaat, bleek zijn populariteit niet te lijden onder het
verval van het grote communistische rijk. Bij presidentsverkiezingen in de eerste
helft van de jaren negentig haalde hij steevast tussen de 98,3 en 99,5% van de
stemmen. Door hem in 1999 tot president-voor-het-leven te benoemen, bespaarden
de Turkmenen zich de moeite nog verkiezingen te organiseren. En waarom zouden
ze ook? Ze weten zich geregeerd door een geïnspireerd leider en een waardig winnaar
van de vermelde prijs. Nyazovs geloof in de kracht van het woord kent inderdaad
zijn gelijke niet. Zo schafte hij in augustus 2002 per decreet de ouderdom af: door
de nieuwe bepaling worden de Turkmenen pas op hun vijfentachtig als ‘bejaard’
beschouwd, maar aangezien de gemiddelde inwoner van het land nauwelijks de zestig
haalt, blijft dat voor de meeste van Nyazovs landgenoten een onbereikbare levensfase.
Tenzij de levensverwachting in het land plots zou gaan stijgen, wat niet helemaal
uitgesloten is want in dezelfde periode publiceerde de president ook een dichtbundel
genaamd Gezegend Zij Mijn Volk. Dit was lang niet zijn eerste poëtische exploot.
Een maand eerder
Tirade. Jaargang 47