Tirade. Jaargang 47 - digitale bibliotheek voor de Nederlandse ...

157
Over het negeren van de complete Multatuli
Zodat we eindelijk onder een juiste titel kunnen ‘herbeginnen’, zoals de Vlamingen
zeggen. We hebben deze titel nu al zo vaak de revue zien passeren dat het moeilijk
is niet eindelijk het woord ‘negeren’ als ‘négeren’ uit te spreken. Want met het
negeren van de essentie van Multatuli's werk, wordt dit verduisterd, genegerd,
dichtgekit zoals ooit de goferhouten Arke Noachs in Multatuli's eigen woorden:
‘van-binnen en van-buiten bepekt met pek’.
Waarom dit dichtkitten? Omdat goferhout water opneemt als een spons, een boot
van dit hout zinkt als het net de haven uit is gevaren. Pek voorkomt dat, en de schuit
blijft als een veertje op het water liggen.
Doctor Dik - hij promoveerde godbetert op zijn onbepekt goferhouten
levensbeschrijving van Multatuli - ging weliswaar als Pieter Pikmans het zeegat uit,
maar zonk zodra hij op zee was.
‘Moet worden gezegd dat Multatuli het niveau van die eerste drie jaar niet meer
heeft gehaald...’
Het pek voor een zeewaardige visie op Multatuli is slechts te vinden in diens werk
van na de eerste drie jaar. Niet in Max Havelaar en Minnebrieven, maar in de Ideën
en Millioenenstudiën.
‘Maar dan sluit u Max Havelaar en Minnebrieven weer uit.’
Niets is minder waar. De brokkelige, schijnbaar chaotische structuur van deze
romans, het buitelproza dat Multatuli zelf in Sterne veroordeelde, wordt pas echt
begrijpelijk, Multatuli's oeuvre wordt pas één geheel als men hem compleet leest.
En begrijpt natuurlijk. Wat geen sinecure is. Met name Millioenenstudiën is een
buitengewoon gecompliceerd boek, dat zich slechts na jaren laat doorgronden.
‘En zelfs dat niet!’
Een interruptie waarmee ik wil aangeven dat Millioenenstudiën juist vanwege haar
weerbarstigheid blijft fascineren. Waarmee ik alsnog - ik weet wat ik doe - een lans
voor deze roman heb gebroken. Ik vind het een hoogtepunt uit de Nederlandse
literatuur en het is op zijn minst interessanter dan Max Havelaar of Minnebrieven.
In deze variaties op een stelling kom ik nu op de laatste variant:
Tirade. Jaargang 47