Tirade. Jaargang 47 - digitale bibliotheek voor de Nederlandse ...

89
het algemeen, den aanleg duidelijk genoeg doet blijken, dat zijn geest rijp is voor
eene meerdere verlichting’. Nederlands-Indië diende alleen een liberaal bewind te
krijgen. 20
Dit laatste zou natuurlijk wel een afscheid betekenen van het beleid van Van der
Capellen, die ‘in den Europeaan eenen knecht en in den Javaan alleen eenen slaaf
gedoogde, alleen dienstbaar om den opbrengst van geheven schattingen te vermeerden,
opdat de Gouverneur-Generaal daardoor eene kostbare en oorlogzuchtige (...) regering
zoude kunnen ondersteunen; terwijl de gemeene Javaan naauwelijks zijne dagelijksche
rijst heeft’. 21
Ook moesten er meer Europese kolonisten in Nederlands-Indië worden toegelaten.
Deze kolonisten moesten dan nauw samenwerken met de Javanen. ‘Plaats den Javaan
onder eene liberale regering’, zo verklaarde Doornik, ‘laat hem vrij en voor zijn eigen
voordeel zijnen grond bewerken - bevorder de toenadering tusschen den Javaan en
den Europeaan, en ik durve er borg voor staan, dat men, na 25 jaren, moeite zal
hebben, om den Javaan van alsdan in den Javaan van heden te herkennen’. De komst
van Europese land bebouwende kolonisten zou op Java voorspoed brengen. Slechts
een-achtste van Java's grond was nog maar bebouwd: een wereld lag open om
ontwikkeld te worden. 22 ‘Het eerste voordeel, hetwelk deze maatregel (kolonisatie)
aanbrengt, bestaat daarin’, aldus Doornik, ‘dat daardoor alle versatiliteit in het geheel
bestaan der Kolonie wordt weggenomen, en dezelve niet langer zal worden beschouwd
als een' kortstondigen doorgang, om spoedig rijkdommen te verzamelen, en daarmede
naar Europa terug te keeren, in plaats van die rijkdommen aan de belangen der
Kolonie toe te wijden. Deze versatiliteit gaf en blijft aanleiding geven tot het uitkomen
van gelukzoekers, maar geenszins van welgezinde mannen’. 23
De aanleiding voor Doornik tot het schrijven van zijn kritische boek was
ongetwijfeld zijn woede over Van der Capellens hierboven reeds genoemde
‘desastreuze’ Publicatie van 6 mei 1823, waarin het bezit van land of het pachten
van land in de Vorstenlanden door Europeanen en Chinezen plotseling werd verboden.
‘Het besluit van den 6 Mei 1823 vernietigde, met ééne pennestreek de welvaart, het
onderhoud, de eer van deze goedvertrouwende Europesche planters’, aldus een
woedende Doornik. ‘De eerste beginselen van trouw, eer regtvaardigheid, edelmoedige
vergunning, en van al de deugden, daaruit voortvloeijende, zijn geweld aangedaan
door dit besluit (...) - het zonderlingst voortbrengsel van willekeur, terwijl het gevoel
van humaniteit daardoor ten eenemaal is verstompt’. 24
Voor Van der Capellen was de aanleiding de door Doornik gewraakte
Tirade. Jaargang 47