Tirade. Jaargang 47 - digitale bibliotheek voor de Nederlandse ...

642
sche impuls’, het is ‘een zwaar en afmattend proces van vormgeven aan een visioen,
een idee of een reeks vage impulsen’. Deze noeste arbeid verrichtte hij in de vrije
natuur aan een geïmproviseerde tafel, aan de piano in zijn zomerhuis in Reeuwijk
of in zijn werkkamer in Amsterdam. Deze muziekkamer, gelegen aan het Singel,
heeft zijn weduwe Beatrijs Escher na zijn dood in 1980 geheel intact gelaten. Het
gezeefde licht dat door de glasgordijnen naar binnen valt, zorgt voor een
geheimzinnige sfeer in de lage ruimte. In een groot kabinet ligt de verzameling
tropische schelpen en steentjes uitgestald, reminiscenties aan Java waar hij zijn
jeugdjaren doorbracht. Het schaakspel stond altijd al weggezet in de kast omdat zijn
aandacht zich voornamelijk richtte op de vleugel, de inhoud van zijn bibliotheek, die
twee wanden van de kamer beslaat, de tientallen aantekenschriften en zijn
‘compo-plank’. Voor de ramen, met uitzicht op het water, is een houten constructie
aangebracht, een hellend vlak, waarop een lessenaar bevestigd is die langs een rail
beweegt. Daar schreef en herschreef hij op grote vellen papier zijn muziekpartituren.
Escher legde zijn composities, ook nadat ze al uitgevoerd waren, opnieuw op deze
‘snijtafel’ en veranderde telkens weer enkele akkoorden of facetten in de orkestratie.
Ook ontwierp hij een methode om met analytische operaties partituren tot in de
kleinste structurele details te ontleden.
De componist Nico Schuyt, die destijds eindredacteur was bij muziekuitgeverij
Donemus, vertelde dat Escher de medewerkers met al zijn wijzigingen tot wanhoop
kon drijven. ‘Hij bleef vijlen. Zijn Sinfonia was al gepubliceerd, en alle partijen
waren gereed, toen moesten er ineens een paar maten in de vioolpartijen
tussengefrommeld worden. Dan zat je met vreselijke technische problemen. Maar
met zijn enthousiasme kon hij me zó omverpraten. Hij had zo'n ongelofelijke
overtuigingskracht dat ik er iedere keer weer instonk.
In alles was hij een perfectionist, ook in het schrijven van zijn noten. Dat was zo
fraai, je kon zien dat hij oorspronkelijk schilder had willen worden. Als jongen trok
hij veel op met zijn oom, de graficus Maurits Escher. Zelf had hij ook aanleg voor
grafiek, dat zag je aan de prachtige opmaak van zijn partituren, aan zijn gevoel voor
indeling van de pagina's. We hadden allebei een mateloze bewondering voor de
Franse muziekdrukkers zoals Durand, die heeft de werken van Debussy zo schitterend
uitgegeven; daarin vonden wij elkaar.’
Tirade. Jaargang 47