Tirade. Jaargang 47 - digitale bibliotheek voor de Nederlandse ...

76
genoemd: je ziet redenen om in God te geloven of je ziet ze niet. Wat moet het in 's
hemelsnaam betekenen dat u het ‘niet weet’? U weet dus niet of u wel of niet redenen
ziet? Of denkt u dat u de redenen die u nú niet ziet misschien op een later tijdstip
gaat bespeuren? In dat geval bent u geen principiële agnost, dan bent u iemand die
niet de tijd heeft genomen om erover na te denken. Ik vrees intussen dat hele
volksstammen die zich zonder nadenken agnost noemen en trots zijn op dat
‘ruimdenkende’ standpunt, zichzelf wel degelijk als principiële agnosten beschouwen.
Een beetje dom.
Maar we hadden het eigenlijk over het (theoretische) ietsisme: niet ‘kweenie’,
maar ‘je weet maar nooit; als het God niet is, dan misschien wel iets anders’. In de
praktijk zijn deze twee nauwelijks te onderscheiden, al mogen wij de ietsist wel
vragen wat hij zich voorstelt bij dat ‘iets’. - ‘Niets’?! Dat is mooi, een iets waarbij
je je niets voorstelt. Dat mag een hoogwaardig idee worden genoemd.
Maar ach, laat ik onze ietsist niet zo op zijn nek zitten. Vermoedelijk bedoelt hij
dat wij mensen lang niet alles weten. Daarin heeft hij gelijk. We weten nog niet alles,
en zover komen we misschien wel nooit. Wat was er vóór de oerknal? We kunnen
alleen maar denken in ruimte en tijd, en tijd vóór de tijd, géén tijd dus eigenlijk, dat
gaat er bij ons niet in. Evenmin als niet-ruimte, voorbij de ruimte die het heelal
beslaat. Vroegere wijsgeren hebben het gat van onze onwetendheid opgevuld met
God - alsof dat iets oplost: je voegt dan alleen een schakel toe die al even
onbegrijpelijk is als de oerknal zelf. Ietsisten vullen de gaten op met ‘iets’. Een
zinnige oplossing lijkt me dat niet. Maar ze moeten het zelf maar weten.
Eindnoten:
1 Fokke Sierksma, De religieuze projectie; Een antropologische en psychologische studie over
de projectie-verschijnselen in de godsdiensten, Delft 1956, herziene editie 1957, repr. Amsterdam
1977.
2 Helmuth Plessner, Die Stufen des Organischen und der Mensch; Einleitung in die philosophische
Anthropologie, Berlijn 1928.
Tirade. Jaargang 47