Tirade. Jaargang 47 - digitale bibliotheek voor de Nederlandse ...

154
Over het blijven negeren van Multatuli door het Nederlandse volk
Atte Jongstra
Eerst maar eens de stelling aangesneden die boven dit stuk staat. Wordt Multatuli
genegeerd door het Nederlandse volk? De stelling werd geformuleerd door Geert
van Oorschot, een multatuliaan uit de hoek van vrijdenkers en sociaal-democraten,
waar Multatuli inderdaad werd beschouwd als potentiële Verlosser van een heel volk,
met alle Christus-implicaties van dien.
De gedachte van de Nederlanders als één volk mag dan in de Tweede Wereldoorlog
nog een laatste opflikkering hebben gekend, in onze dagen van mondiaal burgerschap
is die gedachte geschiedenis geworden. Voorbij. Daarmee is de helft van de stelling
weggevallen.
Ik begin opnieuw.
Over het negeren van Multatuli
Eerst maar eens de stelling aangesneden die boven dit stuk staat. Wordt Multatuli
genegeerd? Nee. En het is ook nooit het geval geweest. Sinds de verschijning van
Max Havelaar in 1860 is Multatuli voortdurend bron van discussie geweest. Voor
het leeuwendeel hing die discussie aan Multatuli's eigen aforisme ‘De roeping van
de mens is mens te zijn...’ De vraag wat voor soort mens hij dan bedoelde lag voor
de hand, met meteen de vervolgvraag: wat voor mens was Multatuli? Was hij de
Verlosser die de vrijdenkers in hem zagen, en die hij ook zelf via de vele passage's
waarin hij zich met Jezus vergelijkt in zich meende te zien belichaamd? Was hij
daarbij eigenlijk geen fraudeur? Er is eindeloos gezeverd over het befaamde kastekort
uit zijn periode als Indisch bestuursambtenaar. Eduard Douwes Dekkers kasboek is
één van de beroemdste episodes uit de Geschiedenis der Boekhouding. Verder: hoe
zat het met Multatuli's pedagogische moraal ivm de opvoeding van zijn eigen zoon?
Hoge idealen, met de pen beleden als Rousseau, maar intussen een vader van
lik-mijn-vestje?
Een vloed van geschriften pro en contra, die pas na 1945 opdroogde.
Tirade. Jaargang 47