Tirade. Jaargang 47 - digitale bibliotheek voor de Nederlandse ...

136
mindere mate - religiositeit zijn de drie constanten in zijn werk. Motieven zijn
gebonden aan perioden, al duiken zij altijd wel weer ergens op: politiek, kunst, drugs
(jaren 1962-'66), familie ('67-'74), mystiek en geloofsbelijdenis ('75-'83),
sterfelijkheidsbesef en zelfreflectie ('84-heden). Voorts is het oeuvre, waarin veel
wordt verwezen naar mythen en de bijbel, legendarische figuren en bekende
persoonlijkheden op velerlei terrein, doordesemd van humor én zwartgalligheid.
Tezamen vormen de ruim 500 teksten een hecht bouwwerk dat één, overigens nooit
expliciet uitgesproken hoofdthema zichtbaar maakt: het is wenselijk dat de mens zijn
individualiteit ontplooit, wil hij zich tegen zijn individuele kwetsbaarheid kunnen
wapenen. Deze verfijnde paradox vindt men in het oeuvre beurtelings terug als een
emotionele en politieke, soms ook religieuze stellingname tegenover een mensheid
die ertoe neigt het individu dat zich niet aanpast aan de groepsnorm belachelijk te
maken, te discrimineren, isoleren, kleineren, manipuleren, mishandelen, onderdrukken
of desnoods te vermoorden, als het even kan in naam van een of andere god. In de
ganse, rampzalige twintigste eeuw is nauwelijks een kunstenaar te vinden die deze
‘stelling’ zo overtuigend en verbazingwekkend gevarieerd voor het voetlicht bracht
als Bob Dylan. Voeg daarbij een virtuoze behandeling van rijm en ritme en een
gepassioneerde voordracht en het beeld is ongeveer compleet. Het bracht hem
wereldroem én een slepend misverstand met veel zijner bewonderaars, om niet te
zeggen een conflict, over de rol die zij hem in diezelfde wereld toebedachten en die
hij weigerde te aanvaarden: die van geestelijk leider.
Middels een aantal teksten en uitspraken tijdens interviews is Dylan dat conflict
doelbewust aangegaan. Zonder twijfel zal hij zich naarmate zijn roem toenam alleen
al uit lijfsbehoud tegen die hem opgedrongen rol hebben willen wapenen maar niet
ten onrechte achtte hij die bovendien strijdig met zijn hoofdthema. Het ziet ernaar
uit dat hij dit conflict verloor maar hij behield wel zijn artistieke integriteit.
Het is een open deur dat men ‘een kind van zijn tijd’ is. Zo bezien is het niet
verwonderlijk dat Dylans talent zich tijdens de wederopbouw na de Tweede
Wereldoorlog ontplooide. Zijn internationale doorbraak kan niet los worden gezien
van de toen gevestigde Pax Americana, toenemende welvaart in democratieën naar
westers model, de hoge vlucht die de muziekindustrie en de communicatietechnologie
namen, de wereldwijde verbreiding van het Anglo-Amerikaans en ten slotte, als
gevolg van dit alles, de opkomst, midden jaren vijftig van de twintigste eeuw, van
het tot dan toe onbekende fenomeen ‘jeugdcultuur’. Van deze randvoorwaarden heeft
Dylan optimaal
Tirade. Jaargang 47