Tirade. Jaargang 47 - digitale bibliotheek voor de Nederlandse ...

13
dromen van dit lang voorbije wakker liggen. Soms iedere nacht, soms met grote
tussenpozen, in totaal een jaar of drie. Ik droomde dat ik met open ogen achterover
lag in mijn huurkamer. Het behang, anders altijd bruin van ouderdom en van mijn
sigarettenrook, weerkaatste helwit een beweeglijk schijnsel van achter het raam. Via
mijn bed voelde ik de vloer trillen door een geraas dat dichterbij kwam. Ik schrok
wakker, bezweet. Met mijn ogen nu echt open en diep ademend om het gebons in
mijn borst te vertragen, wende ik aan de nachtstilte tot hoog boven Utrecht en dichtbij,
aan het vreedzaam duister met alleen de omtrek van mijn onder handbereik suffende
leunstoel. Mijn hemd en onderbroek op de rug- en de armleuning. Mijn op de zitting
weggelegde bedlectuur met ernaast de tinnen asbak, cadeau gekregen van Zus en zo.
Ik spande mij in om ieder detail te herkennen en zo lang als ik kon vast te houden in
mijn hoofd. Viel ik te vroeg in slaap dan kwam immers de droom gegarandeerd terug.
Hoe en wanneer de obsessie overging kan ik me niet herinneren. Misschien tegelijk
met de aankoop die ik deed op een lentemiddag toen ik tijdens een doelloos tochtje
richting Zeist-Driebergen achter de ruit van een tijdschriftenwinkel een reproductie
had zien schemeren van Picasso's ‘Guernica’. Ik remde en sprong van mijn fiets. Iets
voor m'n nieuwe kamer? Het vreemde van de impulsieve koop was dat ik de plaat
allesbehalve mooi vond, zelfs hinderlijk door het massieve licht-donker en de
suggestie van in nood schreeuwende stemmen. Aan een verband met mijn ervaringen
uit 1943-1945 heb ik in de winkel geen moment gedacht. Ook later niet, toen
‘Guernica’ bij mij aan de muur hing in de kamer waar ik als student het langst heb
gewoond en waar hij met zijn formaat van ongeveer anderhalf bij driekwart meter
inderdaad ideaal paste boven mijn bed.
De verhuizing bleek geen middel tegen nare dromen in het algemeen. Sommige
namen in mijn nieuwe kamer zelfs nog toe. Het enige dat wegbleef van de eerste tot
de laatste nacht was de stereotiepe sensatie te worden bestookt met licht en lawaai.
Alsof de Picasso waakte en het geweld magnetisch naar zich toetrok voordat het vat
kon krijgen op de slaper. -
Wat er reëel te horen was geweest in de oorlog? De meeste geluiden leken
onschuldig. Een formatie toestellen die kilometers hoog overvlogen werd vergeefs
belaagd door Duitse jagers in de lucht en dito artillerie op de grond. Lukraak
gerikketik van kogels. Een plofje links. Plofplof rechts. En achter of beter boven dit
alles het genoeglijk gonzen van de onverstoorbare zwerm.
Naderden de Britten of Amerikanen laag dan ontstond er een stemming
Tirade. Jaargang 47