Tirade. Jaargang 47 - digitale bibliotheek voor de Nederlandse ...

179
Tirade, maar in het Vlaamse tijdschrift Ons Erfdeel. Emeritus hoogleraar Guus
Sötemann was daarin een serie begonnen onder de titel ‘Dichters die nog maar namen
lijken’ en opende de reeks met Henriette Roland Holst. Hij plaatste haar gedichten
in een historische en biografische context waaruit duidelijk naar voren kwam dat
Roland Holst vooral getuigenispoëzie heeft geschreven van veelal twijfelachtige
kwaliteit. Niettemin noemde hij de vergetelheid waaraan haar poëzie ten prooi is
gevallen ‘bijna beschamend voor ons lateren’. Om deze stelling - beschaamdheid
om het vergeten van een dichteres die volgens hem ‘weinig verzen [heeft] geschreven
die van puur esthetisch gezichtspunt geheel gaaf zijn’ - te adstrueren, greep hij naar
een citaat van J.C. Bloem. Die meende dat bij het lezen van de poëzie van Henriette
Roland Holst, er niets overblijft ‘dan de hartstochtelijke en bewogen stem, die naast
ons zingt op dien smartelijken tocht, die het leven is, en ons met haar en allen
vereenigt in de eenige makkerschap ter aarde: die van het hart’.
‘Wij doen onszelf te kort’, zo voegde Sötemann daaraan toe, ‘door dit, spoor van
[haar] stappen op aarde te negeren.’
Toen ik dit essay van Sötemann (onlangs herdrukt in de bundel Dichters die nog
maar namen lijken) las, was ik net begonnen aan mijn biografie van Henriette Roland
Holst. Hoewel opgeleid als neerlandicus was liefde voor haar poëzie daarbij niet
mijn belangrijkste drijfveer, zomin als dat het geval was geweest voor haar eerdere
biografen K.F. Proost en J.P. van Praag. De laatste oordeelde in de kladversie van
zijn proefschrift over de door hem bewonderde politica: ‘Zij schreef nimmer een
gaaf vers’. Henriette, toen al in de zeventig en een bijna heilig verklaarde nationale
beroemdheid, las dat en noteerde in de kantlijn dat haar dit ‘wat erg’ toescheen. ‘Er
zijn toch bv. zeker gave sonnetten. Misschien kun je het iets verzachten.’ En ach,
natuurlijk verzachtte Van Praag dat, hij had haar nodig bij het afronden van zijn
dissertatie en net zomin als iemand anders in haar omgeving (of daarbuiten) durfde
hij ook maar iets oneerbiedigs over deze dominante en strenge vrouw, dit door vriend
en vijand vereerde geweten van de natie te zeggen. Als dichteres werd ze schromelijk
overschat door zowel hielenlikkers uit de literaire wereld als, om met Marsman te
spreken, ‘het vege, vage vulgus dat haar tot wee-wordens toe venereert en citeert’.
Maar waarom werd ze vervolgens door zowel letterkundigen als door het vege,
vage vulgus vergeten? Om die vraag te beantwoorden moet eerst onderzocht worden
om welke redenen ze zo werd vereerd. Als kenner van haar totale oeuvre heb ik wat
dat betreft van meet af aan voor een raadsel gestaan.
Tirade. Jaargang 47