Tirade. Jaargang 47 - digitale bibliotheek voor de Nederlandse ...

109
plaats om haar lezers te raken door de inhoud en de toon, door de ziel van haar
verhalen. Dat is een literair doel.
Alle streekschrijvers gaven in hun verhalen informatie over het landleven, over een
bepaalde streek - de Peel, Vlaanderen, de stadjes in de provincie Utrecht, het land
bij de grote rivieren, Friesland - ze vertelden over het soort mensen dat in zo'n streek
woonde, de taal die de mensen spraken, typische gebruiken en gewoontes. Maar er
waren en zijn grote verschillen in goede en slechte en triviale streekschrijvers.
Een streekroman die alleen over de streek gaat, komt niet uit boven romantisch
folkoristisch gedoe: boerenbruiloften en -begrafenissen, geloof in spoken, dialect.
Het verhaal voldoet aan alle mogelijke romantische, gemakzuchtige cliché's. Het
gaat om familiedrama's, met veel ruzies tussen de verschillende generaties die tot
enorme uitbarstingen kunnen leiden, want boeren hebben harde koppen, ze zijn
koning op hun erf en willen dat blijven. Of het zijn gewone liefdesromans,
boeketreeksboeken die niet in een ziekenhuis of op een kantoor spelen, maar ergens
op het boerenland. De mores daar verschillen niet principieel van die in het ziekenhuis
en op het kantoor, het gaat om machtsstrijden, om geld dat bij een bepaalde clan zit
en daar moet blijven, over liefdes tussen verschillende milieus die door veel strijd
heen moeten.
Interessanter wordt het als in een streekboek de sociaal-economische verhoudingen
in een dorp of streek beschreven worden, de verhoudingen tussen rijke boeren en
arbeiders, de sociale verhoudingen binnen een dorpsgemeenschap, de
maatschappelijke veranderingen en de gevolgen daarvan voor de mensen. In zulke
verhalen speelt de streek wel een rol, omdat rivieren, akkerlanden, grote en kleine
boerderijen belangrijk zijn voor die sociaal-economische verhoudingen. Met folklore
heeft zo'n boek heel weinig te maken, er wordt niet veel gedanst en kleurig
gehandwerkt, er wordt gewoon hard gewerkt en meestal voor weinig geld. Dat is een
vooruitgang, vergeleken met de folkloreroman. ‘Er is begrip gekomen voor de
problematiek van het land, het inzicht gegroeid dat het leven in een dorp aan den
dijk of op een trotsche hoeve in de vette polders nog iets anders is dan vredig droomen
op een zomeravond onder bloesemende boomen of een uiterst bevredigende inspectie
van den provisiekelder in het najaar, noch uitsluitend gekarakteriseerd wordt door
een vroolijke vogelschieterij of een bruiloft, waar de voeten het breede rhythme van
een ouden dans markeeren.’ Een mooie, zelfs ironische beschrijving, wonderlijk
genoeg gepubliceerd in het
Tirade. Jaargang 47