Tirade. Jaargang 47 - digitale bibliotheek voor de Nederlandse ...

More documents

Recommendations

Info

Annemiek Neefjes De hond in Van Maanen 24 Toen ik kort geleden het oeuvre van Van Maanen herlas, begon het me op zeker moment op te vallen: altijd duikt er wel ergens een hond op, soms opzichtig, soms hoor je het dier alleen maar blaffen, maar dat is genoeg om gewaarschuwd te zijn. ‘De hond? Ik kan me geen hond herinneren,’ zei een vriend en Van Maanen-liefhebber me toen ik hem vertelde van het spoor waarop ik terecht was gekomen. Maar toen ik een interview met de schrijver in handen kreeg, uit 1977, wist ik het zeker: zijn werk is één groot pleidooi voor een honds bestaan. Het ging me om de foto die bij het artikel stond: we zien de schrijver in de huiskamer, zittend in een fauteuil, hij blikt in de lens, naast hem staat een hond, met de rug naar ons toe, zijn kop van terzijde gezien. Van Maanen houdt zijn hand losjes in de nek van het dier, en het is door die hand op de vacht dat hij meer bij de hond hoort dan bij ons, de buitenwereld. Hoe langer ik naar die foto keek, hoe meer die twee bij elkaar hoorden. In beide blikken zie ik afstand, scherpte, ook iets waakzaams, meer nog bij de schrijver, en terwijl ik de foto bestudeer beginnen de contouren van man en hond in elkaar over te lopen, steeds minder zijn ze van elkaar te onderscheiden, en dan schiet me een regel te binnen uit het verhaal ‘Vrouw met Dobermann’: ‘Op het punt waar de verdierlijkte mens en het vermenselijkte dier elkaar treffen, beantwoordt de schepping aan doel en opzet.’ Wat bedoelt Van Maanen met deze raadselachtige zin? In ‘Vrouw met Dobermann’ voltrekt de ‘verhonding’ van de mannelijke hoofdpersoon zich volkomen vanzelfsprekend. Het is een verhaal van liefde, of in ieder geval is het dat in het deel waar de man tot hond geworden is. In zijn nieuwe gedaante kan hij zich overgeven aan gevoelens waartoe hij als mens niet in staat was: ‘Hij vroeg zich af waarom hij (...) zich met zoveel gemak overgaf aan wie hem liefde en vertrouwen schonk. Hij kwam zichzelf inderdaad voor als vrij hard, althans waar het de omgang met gelijken betrof, en het was hem nooit gelukt andermans genegenheid te aanvaarden.’ Wanneer de man, Dr. Dobermann heet hij, via het tussenstadium van de vermomming wordt waar zijn naam voor staat, belandt hij in een asiel en kort daarop wordt hij door Tirade. Jaargang 47
25 Anja Brachfeld, een alleenstaande dame, mee naar huis genomen. Zij is de bazin, hij is trouw en dienstbaar, en uit die verhouding groeit een unieke romance. Het lijkt of Van Maanen zeggen wil dat ongelijkwaardigheid voorwaarde is voor overgave. Na een zeldzaam mooie opbouw sluit het verhaal af met een bedscène, taal ontbreekt, zij voerde ‘haar liefkozingen op tot een hoogte die hij niet wilde bereiken, maar hij was weerloos,’ schrijft de schrijver. Op dat duizelingwekkende moment zien we een gelukzalige versmelting van verdierlijkte dame en een hond die eindelijk tot menselijke liefkozingen in staat is. Het verhaal valt te lezen als een grandioze sneer naar alles dat en iedereen die binnen zijn grenzen blijft. Was de man gewoon maar de man gebleven die hij was, dan had hij nooit het ongekende avontuur met Anja beleefd. En ook Anja, die nogal in haar leven ingesnoerd zat, kiest voor het onbekende door een grens te overschrijden. De hond in Van Maanen lapt het conventionele, het geijkte aan de laars. Hij zoekt de weg van het gevaar, van het verbodene ook, want Dr. Dobermann had zichzelf al sinds lange tijd ‘bepaalde gevoelens’ niet meer toegestaan, uit schuld, uit schaamte - twee gevoelens waar Van Maanens personages vertrouwd mee zijn. De idylle tussen Anja Brachfeld en het dier verstoort Van Maanen overigens ook weer, als een sardonische, oppermachtige god. Hij zal je als lezer niet geven wat je verwacht, laat staan wat je wenst. Om te beginnen laat hij de Dobermann tijdens het liefdesspel denken aan een ándere vrouw, een spottend smetje op het volmaakte. Het slot van het verhaal is werkelijk noodlottig: de hond heeft zijn oude, menselijke gedaante nog niet aangenomen of hij wordt, om ongeveer drie uur in de nacht, ‘als een hond’ overreden. Terwijl je juist als lezer zelf hond bent geworden, met vacht en al, wordt er een eind aan je gemaakt - te laat begrijpend dat je als hond eigenlijk niets anders kunt verwachten. Er valt in het oeuvre van Van Maanen een ontwikkeling in de verdierlijking aan te wijzen. Niet altijd gaat het om een hond, dat zien we hieronder wel, maar de kenmerken zijn zonder uitzondering honds: trouw, waaks, woest als het moet. In zijn vroege roman De dierenhater (1960) dient het dier nog als vergelijking, van een werkelijke metamorfose is nog geen sprake. Een aantal figuren erin hebben namen als dieren uit een fabel, zoals De Vos, Ras, Rotgans en d'Haese. Centraal in het boek staat Musa, de vrouw van burgemeester Rotgans én minnares van de verteller van het verhaal, een journalist. Kort nadat Musa sterft, wordt het dorp een okapi geschonken, een exem- Tirade. Jaargang 47
Page 1 and 2:
Tirade. Jaargang 47 bron Tirade. Ja
Page 3 and 4:
553 Ik zeg: ‘Zit niet zo naar me
Page 5 and 6:
555 Ik zag dat hij naar haar benen
Page 7 and 8:
557 Ik liep op een keer om een uur
Page 9 and 10:
559 Wolterman kwam als gewoonlijk i
Page 11 and 12:
561 Mijn moeder kan goed blozen. Op
Page 13 and 14:
563 Aan zulke dingen dacht ik in he
Page 15 and 16:
565 Op een ochtend, het was nog ver
Page 17 and 18:
567 Ik was blij dat ik pas elf was
Page 19 and 20:
569 die in het hout van de bank gek
Page 21 and 22:
571 ‘O,’ zei ik. ‘Maar je mag
Page 23 and 24:
573 ‘Het is vreselijk. Ik wierp m
Page 25 and 26:
575 Wees. Ik liet de wind in mijn b
Page 27 and 28:
577 in bed piste - glom ze van geno
Page 29 and 30:
579 Terug naar kapelaan van Enteren
Page 31 and 32:
581 af aan. Hij sloeg me links, slo
Page 33 and 34:
583 Jokte hij tegen mijn moeder? Da
Page 35 and 36:
585 oude man net pap voerde en met
Page 37 and 38:
Peggy Verzett De prior Hu maan Hu h
Page 39 and 40:
doen alsof tevergeefs fauteuil stee
Page 41 and 42:
stammen - zoals in berkenstammen -
Page 43 and 44:
593 Wim Hofman Notities bij de muur
Page 45 and 46:
* 595 Je hebt hier soms grote golve
Page 47 and 48:
* 597 Op een steen een vliegencircu
Page 49 and 50:
Gerard Rasch Een Bretons buffet 599
Page 51 and 52:
601 beroert ze de politiek en het P
Page 53 and 54:
Ouderwets 603 Ik herinner me goed d
Page 55 and 56:
We zijn voor jou 605 We zijn voor j
Page 57 and 58:
Boven ons 607 Jongens die op het ui
Page 59 and 60:
609 Op de aankomst in ons huis van
Page 61 and 62:
Hemeldithyrambe 611 Het seizoen van
Page 63 and 64:
Bekentenis 613 - Roep me niet op al
Page 65 and 66:
Hoe kun je 615 Hoe kun je doordring
Page 67 and 68:
Erik Menkveld Dichter alle Freunde
Page 69 and 70:
619 De vrouw kijkt hem niet-begrijp
Page 71 and 72:
621 de lange rijen reflectoren aan
Page 73 and 74:
623 gonnen als bouwkundige. Toen we
Page 75 and 76:
625 Twee kamers naast elkaar, een v
Page 77 and 78:
627 meisje daar ook een uitgeefster
Page 79 and 80:
629 inzittenden de gehele Litouwse
Page 81 and 82:
631 Intussen zijn een keurig gekapt
Page 83 and 84:
633 werden brandende fakkels uitger
Page 85 and 86:
635 hoogbejaarde hond in een deftig
Page 87 and 88:
637 Tirade. Jaargang 47
Page 89 and 90:
Ansichtkaart Je bent er geweest. De
Page 91 and 92:
641 Johanneke van Slooten Componist
Page 93 and 94:
Page 95 and 96:
645 licht op dezelfde wijze behande
Page 97 and 98:
647 Aan de stille achterplas, in he
Page 99 and 100:
649 functie hadden, waren ze niet g
Page 101 and 102:
651 zo goed opgebouwd; het hoeft ni
Page 103 and 104:
653 Het beeld dat ik van Adriaan be
Page 105 and 106:
655 Gottfried Benn, zelf arts, schr
Page 107 and 108:
657 maken met de sfeer en toon van
Page 109 and 110:
659 het creatieve proces te vertrag
Page 111 and 112:
661 ‘Al heel lang doorspoelt hij
Page 113 and 114:
[Juni 2003 - jaargang 47 - nummer 3
Page 115 and 116:
4 Na de bevrijding ondergedoken in
Page 117 and 118:
6 kletsen! Het hoogste woord terwij
Page 119 and 120:
8 Bewegingloos staren Wim en ik naa
Page 121 and 122:
10 vooral mijn moeders manier om he
Page 123 and 124:
12 men, van wie? Al gauw verflauwt
Page 125 and 126:
14 van woede. Binnenshuis getril. B
Page 127 and 128:
16 hij overeind kwam voor zijn taak
Page 129 and 130:
18 lijkheden. Alsof zijn stem mij t
Page 131 and 132:
20 op mijn jasje uit, ze keken in d
Page 133 and 134:
Peter van Lier Een dagje aan zee Mi
Page 135 and 136:
[3] ‘Nog even geduld.’ 24 Pa, m
Page 137 and 138:
[5] Tweemaal starten 26 en weg, weg
Page 139 and 140:
Schemering [7] 28 Afwas gedaan -
Page 141 and 142:
[9] Opa nog een borreltje, oma: ‘
Page 143 and 144:
[11] Voor wie niet luisteren wil: 3
Page 145 and 146:
[13] In bed, ruggelings, met één
Page 147 and 148:
[15] Oma zal zeker langer blijven l
Page 149 and 150:
Aantekening 38 Een dagje aan zee we
Page 151 and 152:
Ik ken niets van de dood, geen hand
Page 153 and 154:
43 zijn oor had gezeten’, trekt Q
Page 155 and 156:
Page 157 and 158:
47 Marion is ervan overtuigd dat de
Page 159 and 160:
49 wijzen, heb je steeds tijdens he
Page 161 and 162:
51 van de avond namen steeds meer g
Page 163 and 164:
Page 165 and 166:
55 Hoe Françoise Meltzer mijn dans
Page 167 and 168:
57 Tijdens de laatste expressionist
Page 169 and 170:
59 York zat hoorde ik dat ik was ui
Page 171 and 172:
61 doen en toch is de kwaliteit goe
Page 173 and 174:
63 Su Dongpo en zijn broer Su Ziyou
Page 175 and 176:
Su Dongpo 65 Su Dongpo maakt zijn e
Page 177 and 178:
74 pandoeren. ‘Zeg Paffen, jij he
Page 179 and 180:
76 kamer rondkijken. Het is alsof z
Page 181 and 182:
78 ‘Ik ga eens,’ zei hij. ‘Be
Page 183 and 184:
80 inlichten. Als vriend en christe
Page 185 and 186:
82 Om elf uur ging de bel. Mijn moe
Page 187 and 188:
84 ‘Onder zijn misdienaarsjurk ha
Page 189 and 190:
Dat zou ik niet moeten proberen. 86
Page 191 and 192:
88 Tonnie,’ zegt ze maar dat krij
Page 193 and 194:
90 ‘Nee, we komen niet binnen. We
Page 195 and 196:
92 ‘Ken je daar iemand?’ ‘Jij
Page 197 and 198:
94 ben? Zusjes vertellen elkaar vol
Page 199 and 200:
96 aparte plank met soldaatjes met
Page 201 and 202:
98 De bloesem van de vele kastanjes
Page 203 and 204:
100 Mijn moeder wil weten of mijn v
Page 205 and 206:
‘Hij heeft twee jonge kinderen.
Page 207 and 208:
104 Maar moet ik dan zeggen dat hij
Page 209 and 210:
106 ‘Zal ik je in je gezicht spug
Page 211 and 212:
108 Tante Herma van bij ons naast k
Page 213 and 214:
110 ‘O,’ zei hij ‘Ach ja, nou
Page 215 and 216:
112 Om kwart over elf trok de frate
Page 217 and 218:
Medewerkers aan dit nummer 115 Nico
Page 219 and 220:
3 [September 2003 - jaargang 47 - n
Page 221 and 222:
5 Een deel van de onderwerpen lijkt
Page 223 and 224:
Page 225 and 226:
9 Ik legde gedienstig uit dat alle
Page 227 and 228:
11 belang. In een departement, dat
Page 229 and 230:
13 bevatte tegelijk ook een ingebou
Page 231 and 232:
Over de verhouding van de schrijver
Page 233 and 234:
17 In de lente kregen wij een voorj
Page 235 and 236:
19 oproep om werk van stil dichtend
Page 237 and 238:
21 te zien. Maar hij heeft meer aan
Page 239 and 240:
de ander werd mager en mager totdat
Page 241 and 242:
25 Over het nut en/of de wenselijkh
Page 243 and 244:
27 werkt. Dit voorjaar kwam daar de
Page 245 and 246:
29 heel gefundeerd afsteekt. Een ma
Page 247 and 248:
31 Toen ze een jaar of drie was, wo
Page 249 and 250:
33 hoogtepunt/ van een omhelzing, w
Page 251 and 252:
35 niet, ze schrijft alles over;
Page 253 and 254:
37 leeservaringen. Overigens wel ee
Page 255 and 256:
39 vinden dat Herman Brusselmans ee
Page 257 and 258:
41 U heeft het allemaal kunnen volg
Page 259 and 260:
43 nig, dat omroepen misschien dá
Page 261 and 262:
45 Over de sociale positie van de s
Page 263 and 264:
47 De schrijver drinkt een glas wat
Page 265 and 266:
65 Over de nog altijd erbarmelijke
Page 267 and 268:
67 onder druk van Van Wijk (maar Kl
Page 269 and 270:
69 nodig had om een ‘literatuurbo
Page 271 and 272:
71 raadsels van het onderwijs: als
Page 273 and 274:
73 een decimaal erbij (en uiteindel
Page 275 and 276:
75 lezen, ze kijken liever naar een
Page 277 and 278:
77 ciële boekpakketten (5 voor 12
Page 279 and 280:
79 veel scholen ging het vóór de
Page 281 and 282:
81 hoorden dat hij gewonnen had, ma
Page 283 and 284:
Page 285 and 286:
90 Zolang ik Geert gekend heb, heef
Page 287 and 288:
92 meeste schrijversbiografieën ve
Page 289 and 290:
94 verzinken, want daar waren mijn
Page 291 and 292:
96 Ooit (of alleen voor de meest ki
Page 293 and 294:
Page 295 and 296:
100 op zijn positie door zijn jonge
Page 297 and 298:
102 Zelf schreef Nienke van Hichtum
Page 299 and 300:
104 in vroegere tijden - vaak in de
Page 301 and 302:
106 romans is iets te veel gezegd.
Page 303 and 304:
108 Er is nog een onontbeerlijk ele
Page 305 and 306:
110 blad van de kultuurkamer, De Sc
Page 307 and 308:
112 Over het sociale realisme in de
Page 309 and 310:
114 gevoel dat ik een fonkelende vu
Page 311 and 312:
116 hut lagen? Hoe je droogjes opme
Page 313 and 314:
118 gerept. Ik weet het, dat is een
Page 315 and 316:
120 die voorovergebogen vrouw op da
Page 317 and 318:
122 Over de Vogelaars en de verwarr
Page 319 and 320:
124 Maar nooit wil iemand zijn vrou
Page 321 and 322:
126 digde de directeur het optreden
Page 323 and 324:
128 zeild waren geraakt, en elk oge
Page 325 and 326:
134 gaan naar het Amsterdamse Conce
Page 327 and 328:
136 mindere mate - religiositeit zi
Page 329 and 330:
138 vaak verstopt in enkele regels
Page 331 and 332:
Ik ben niet die je wilt, lief, omda
Page 333 and 334:
van zijn puber-rockdroom. Het akoes
Page 335 and 336:
You say you lost your faith But tha
Page 337 and 338:
I wish that for just one time You c
Page 339 and 340:
145 - Zeg wat kostte die plaat eige
Page 341 and 342:
Over het bargoens Ewoud Sanders 147
Page 343 and 344:
149 bijl hadden geroken; nog onlang
Page 345 and 346:
151 een televisieprogramma waarmee
Page 347 and 348:
de goede berichten met jouw/mijn ve
Page 349 and 350:
155 Het aforisme ‘De roeping van
Page 351 and 352:
157 Over het negeren van de complet
Page 353 and 354:
159 Over de overschatting van Hoorn
Page 355 and 356:
161 probleem, een soort melig doorz
Page 357 and 358:
Page 359 and 360:
165 dichters, ze dragen voor uit hu
Page 361 and 362:
167 Over het kunstwerk van Ot en Si
Page 363 and 364:
169 Kalm en overzichtelijk is hun l
Page 365 and 366:
171 zelfs voor een kind, dat de Ot
Page 367 and 368:
173 Ook ik veer op van boeken als D
Page 369 and 370:
175 In beide boeken beginnen de ver
Page 371 and 372:
177 Over het doodzwijgen van Age Bi
Page 373 and 374:
179 Tirade, maar in het Vlaamse tij
Page 375 and 376:
181 aan de dichtende notarisdochter
Page 377 and 378:
Gedenk mij in uw gebeden! Gebeden h
Page 379 and 380:
185 ken over de vraag waarom zij ha
Page 381 and 382:
Page 383 and 384:
189 Over de veronachtzaming van Sla
Page 385 and 386:
191 Daarop liet hij, nog steeds in
Page 387 and 388:
193 Ik heb een beker boordevol gesc
Page 389 and 390:
195 waarvan ik om een of andere red
Page 391 and 392:
197 mijn wacht, op en neer langs de
Page 393 and 394:
199 Over de Vijftigers en de terugk
Page 395 and 396:
201 uitspraak over de terugkeer van
Page 397 and 398:
203 grootste wens is ‘nog eens ee
Page 399 and 400:
205 een beginnend dichter looft omd
Page 401 and 402:
207 kunnen bepalen. Wapenfeiten, ho
Page 403 and 404:
209 Het was hem niet in dank afgeno
Page 405 and 406:
211 ‘Cocathee? Dat is goed voor h
Page 407 and 408:
213 ‘Ik zou het niet doen.’ ‘
Page 409 and 410:
215 godvrezende vrouw. Het slaapwan
Page 411 and 412:
Page 413 and 414:
219 zijn studententijd redacteur wa
Page 415 and 416:
221 ten in aarde voordat het eerste
Page 417 and 418:
223 Voor Vinken en consorten zat er
Page 419 and 420:
225 al vroeg op eén lijn, maar het
Page 421 and 422: 227 zo lang staan trappelen van ong
Page 423 and 424: 229 Intussen sleutelde Eijkelboom a
Page 425 and 426: 231 Goudsblom, nota bene de bedenke
Page 427 and 428: 233 De redacteuren huiverden bij de
Page 429 and 430: 235 een begrijpend oor rekenen in D
Page 431 and 432: 237 aal met complimenten was deze u
Page 433 and 434: 239 pen dat ze het wel eens even zo
Page 435 and 436: 241 blad, maar dat lijkt mij in red
Page 437 and 438: 243 mer zijn tweede jaargang begint
Page 439 and 440: 246 Tirade. Jaargang 47
Page 441 and 442: 248 Bijlage III Over Tirade en wat
Page 443 and 444: 250 authentieke blijft liggen, en w
Page 445 and 446: 252 bereiden dat ik vanaf heden reg
Page 447 and 448: 254 Jan Fontijn is auteur van de tw
Page 449 and 450: 256 Arjan Peters is literair critic
Page 451 and 452: 3 zo'n prachtvolle onoplosbaarheid.
Page 453 and 454: 5 Het was mij nog niet bekend hoe h
Page 455 and 456: 7 gelaat van Van Dam vertoonde niet
Page 457 and 458: 9 Ik was kwaad. Ik werd ongeduldig.
Page 459 and 460: 11 lichaam met haar mond zo'n beetj
Page 461 and 462: 13 de Singendoncks en de Ingenools
Page 463 and 464: Kreek Daey Ouwens Twee verhalen Gro
Page 465 and 466: Wim Hofman Gedichten Lente Een gord
Page 467 and 468: Nollestrand 19 en hier is de plek w
Page 469 and 470: Naar kantoor 21 Dit moet het ochten
Page 471: 23 De meisjes zijn de meisjes van v
Page 475 and 476: 27 ving van haar benen, hoe voelde
Page 477 and 478: 29 verenigd.’ Deze gebochelde hee
Page 479 and 480: Iedereen is er Geen geluid. Geen en
Page 481 and 482: Een zekere vooruitgang Batman: ‘l
Page 483 and 484: het huis aan de overkant is leeg ha
Page 485 and 486: een haas is een haas houdt de werel
Page 487 and 488: wat mij te binnen schiet vogels en
Page 489 and 490: 41 Casablanca. Hij stormde het voer
Page 491 and 492: 43 dan, boven in de lucht achter ee
Page 493 and 494: 45 lastpost werd met militaire toes
Page 495 and 496: 47 venlip bolde, wat hem in combina
Page 497 and 498: 49 derstuk - teruggeslagen. Enkelen
Page 499 and 500: 51 Geert Buelens Imagoprobleem, zei
Page 501 and 502: 53 faam niet alleen aan zijn veroor
Page 503 and 504: 55 las hij tijdens een kabinetsraad
Page 505 and 506: Bekeer je tot mijn nieuwe geloof o
Page 507 and 508: Toon Tellegen Gedichten In de hoogs
Page 509 and 510: Geen gedicht Ik schrijf een gedicht
Page 511 and 512: Over het ik Het ik is leeg - 63 de
Page 513 and 514: En U, Systeem van ongehoorde tijden
Page 515 and 516: 67 In bovenstaande bewoordingen uit
Page 517 and 518: 69 is van zijn ontoereikendheid.
Page 519 and 520: 71 de buitenwacht, want dan zouden
Page 521 and 522: 73 die je nastond, verhevigt de emo
Page 523 and 524:
75 zeggen: steeds wanneer in de kra
Page 525 and 526:
77 Wim van den Doel en Pierre Vinke
Page 527 and 528:
79 pleegkinderen bestemd, voor zich
Page 529 and 530:
81 in de Parijse Jardin des Plantes
Page 531 and 532:
83 ten gerekend worden te treden in
Page 533 and 534:
85 peanen en Chinezen verwierven da
Page 535 and 536:
87 meer door ‘uitgifte van landen
Page 537 and 538:
89 het algemeen, den aanleg duideli
Page 539 and 540:
91 zal blijven innig leed doen, een
Page 541 and 542:
93 zijn krachtige schrijfstijl dan
Page 543 and 544:
95 manuscripten nog altijd aanwezig
Page 545 and 546:
97 P. Harting, Darwin, Album der Na
Page 547 and 548:
Medewerkers aan dit nummer 101 Luca
show all

Tirade. Jaargang 47 - digitale bibliotheek voor de Nederlandse ...

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?