полнотекстовый ресурс

шілігі мүлде алуан сипатты нәрселерге қолданылу ортақ кемшілігіненқүриды, оның үстіне, олардың кейбірінің, шынтуайтында,діни ештеңесі жоқ. Осылай, мысалы, “дінифеноменді не сипаттаса, сол оның мөжбүрлеу күші болады”деп түжыратын әлеуметтанушылар бар. Бүл мөжбүрлеубелгісі барлық діни институттарға бірдей дәрежеде тән болуданоте алыс екендігін корсетуге болады жоне сол бірғана діннің жоралғылары мен нанымдарын салыстырған жагдайдада, сондай-ақ, сол түрлі дін дөстүрлер элементтерінозара салғастырған жагдайда да можбүрлеу қарқындылығытүрлі болады; бірақ, тіпті, егер бүл ерекшелік барлық дінифеномендер үшін азды-көпті ортақ болып табылады дегенкүнде де, ол бәрібір бүлардың өзіндік қасиеті болудан алыс,себебі, ең элементар логика бізді дефиниция затты түтасайқындау үшін жарамды болуы гана емес, сондай-ақ, айқындалатыннанөзге ештеңеге жарамауы тиіс деп үйретеді.Шындыгында, олдебір билік не күш түрі тарапынан аздыкөптітуралай қолданылатын мәжбүрлеу озін алғандағықоғамдық институтгар бар жердің борінде үшырасатын элемент;мысалы, зандылық идеясынан артық, неғүрлым қатаңможбүрлікпен орнатылатын не болуы мүмкін? Бүл ретте,заңнама дінмен, Исламдағыдай, тура байланыстырыла маәлде, керісінше, қазіргі замангы еуропалық мемлекеттердегідей,ол одан ажыраған өрі тоуелсіз бе, заңнама борібіркез-келген жагдайда өзінің мәжбүрлеу сипатын сақтайды,бүл орқашан дол солай болуы керек те, өйткені, можбүрлеуқандай да болмасын әлеуметтік үйымның кез-келген формасыныңқажетті ерекшелік сипаты; бірақ, қазіргі замангыЕуропаның заң институттары түрган бойы діни деп кім салмақтытүрде сендіре алмақ? Бүл қүр огаш жорамал, егер бізоган лайык шамадан артық назар аударган болсақ, бүл текқазіргі кезде осы тектес теориялар белгілі бір гылыми орталардаоларга мүлде сэйкес емес ықпалга ие болгандыгынангана. Сондықтан, шартты түрде “қарабайыр” (біздің ойымызша,мүлде қате) аталатын қоғамдарда гана емес, коптегенбасқа ;тя жагдайларда барлық өлеуметтік феномендеразды-когп i /горсжеде дәл сол мөжбүрлік сипатқа ие болады;біздің олеуметтанушылар қандай да бір өзінен-өзі айқындойектер (осіресе, оларды тексеру оңай емес кезде) іздеудеден қоюды үнататын, былайша аталатын, “қарабайыр қоғамдар”туралы айтқанда қарапайым бақылаудың өзі оларды,142