полнотекстовый ресурс

нәті адамға аян болады. Адам, демек, өзіне өзі үкім шығарарсотка айналады да, ал оны, Қүранда айтылғандай, өз мүшелеріайыптайды; саналы түрде істелген күнәлар жалынның тілінеайналады; адамның алдамшы және меңіреу табигасы, босқуыстай өзіне деген сенімділігі Несстің қүрым киізіне айналады.Бірак адам өзінің күнәлары үшін ғана отқа түспейді,ол өзінің Қүдайға үқсастығы үшін де отқа қақталады. Өйткені,қүлдырауды әдетке, ал білместікті жазадан тыс қалудыңкепіліне айналдыруға болмайды; Қүран осы екі тенденцияныда аяусыз жазғырады, акырзаман азаптарына “кайшыкелетіндердің” озімшіл пікірін күпірлік деп көрсетеді25.Қысқасы, күнәнің күллі проблемасы себеп пен салдардыңарақатынасына келіп саяды. Адам табиғатынан мүлдемейірімді емес, оган коне тарих та, қазіргі тарих та дәлелбола алады, алайда, онда жануарлардьщ бейкүнәлігі жоқ, олөзінің кемел еместігін мойындайды, себебі, ақыл-есі бар,демек, өзінін ici үшін жауап беруге тиіс. Моралистер терминологиясындаадамның күносі жэне тәңірдің жазасы делініпжүрген нэрсе, шындыгында, бар болганы адами берекесіздікпен иманентті тепе-тендіктің соқтыгысуы гана.Ғасырлар бойы адамның бойьшда “қүдайдан қорқудың”болуын сақтап және оның ізгілігін күшейтіп келген тозақ“мәңгілік” деген ойдың қазіргі әсері керісінше, бүл о дүниетуралы ілімнің өзін жоққа шыгарлық дәрежеге жетгі; біздіңқайшылықтар мен қақтыгыстарға толы жөне бүкіл нәтіментаза метафизикага жаулықпен қарайтын заманымызда текэзотеризм гана адамга, ең болмаса, эзотерика туралы жалпытүсінік беріп, оньщ себеп-салдарлық байланыстар туралысауалдарына жауап бере алады. Біздің замандастарымыз отенашар түсінетін қүдайдың жазасы проблемасы, жалпы алганда,екі сауалға келіп тіреледі: еркін жэне оз ici үшінжауапкершілік өрқалай білетін адам, коз алдарлык дэрежедеболса да, Абсолютке карсы түра ала ма? Бүл сауалга басизей жауап беруге болады, себебі, жеке тіршілік иесі кезкелген гарыштық қасиетке ие болуы мүмкін, демек, адам“мүмкін емес мүмкіндіктер”26 жагдайьшда бола алады. Екіншісауал мынадай: мәселен, тозаққа қатысты экзотерикалықақиқаттың дау-талассыз болуы мүмкін бе? Эрине, мүмкінемес, ойткені ол ақиқаттың белгілі бір ахлақтық мүдделері,психологиялық принциптері болуга тиіс. Кейбір діни ілімдердекомпенсаторлық (есесін толықтыратын дәлдіктердің341