полнотекстовый ресурс

түркілік келтірімдегі қүт, ислам дінін қабылдау заманындафункциялық, бейнелік нақтылыққа ие болған Қыдыр (Ілияс)мен аруақтың о баста бір үғымнан тармақталып шыққандығынкөре аламыз.Қүттың және фарнның, қыдырдың адамға берілуі (даруы)көбінесе бір-ақ рет болатын акт (әрекет) ретіндекөрсетіледі, мүндай дарыту, сыйға беру материалдьіқ (байлык,сондай-ақ, “материадцық байлық” сипатынаіие балаберу, бақ беру, т.б. сәттілік мысалдары) реңкке ие ёолады;берілген сыйлық қайтып алынуы да, сыйлыкты үстап түруғақажетті шарттардың болуы да әбден мүмкін, бірақ, бүларда“аруақ қону” оқиғасындағыдай киын да күрделі, адамныңжанын талап ететін инициациялык сынақтйр менталаптар болмайды. Қүтқа немесе Қыдырға ие ролу ісжүзінде аруақ қонудың сыртқы сипаттарын ғана иемденштүр. Аруақтың осындай “сүйықтық” жөне “ыдыстық” символикасыоны позитивистік мифологиядағы “үлы ана” (үлыбаба), “ру жерінің қожайын-қатыны” (хозяйка родовойземли), “рудың, ататектің қамқоршы рухы” (дух-покровительницарода) сияқты бейнелермен сабақтастыра карастыруғамүмкіндік береді.Аруақтың реалды болмысын және оның бейнесіңің жалпымифологиялық дәстүрдегі әр түрлі кейіпкерлер бойынанкездесуі мен сюжеттерден орын алуын толыкі қамтиалдық деп айта алмаймыз. Сырт көзге тым қарапайым болыпкөрінетін оның бейнесі әзірше біздің өреміз ж е у п е й т і ндеңгейде қальш отыр. Сондықтан, аруақ туралы әңгімедегеңдеүйреншікті болып кеткен анықтамалармен шектеле салуғаболмайды, оның шын бейнесін мифтік, діни дәс|-үрдегі472