полнотекстовый ресурс

лардың орталықты айнала орналасуын исламда тек қанаМекксге қажылық сапарға келгендердің Қағбаны айналыпжүріп оқитын ұжымдық намазы кезінде көруге болады.Бірақ, Қағбаның өзі де христиан алтарімен теңестірерліккиелі орталық емес жэне культ үшін шүбәсіз тірек боларлықешқандай символы жоқ, оның іші бос. Оньщ бос болуыисламның діни позициясының айтарлықтай ерекшелігінаңғартады: христиан діндарлығы “Кейіпке енген соз” кеңістікүшін де, уақыт үшін де орталық болғандықтан, бір орталыққажиылуға үмтылса, мүсылманның Алланың Барлығытүйсінуі Шексіздікті сезіну негізінде болады, мүсылманТәңірлік дүниенің кез келген объективтендірілуін жоққашығарады, ол тек шет-шегі жоқ кеңістік кейпінде қиялындатүрған қүдіретті таниды.Әйтсе де, концентрлі (бір орталық нүктелілік) жоспаржобаислам архитектурасына жат емес, күмбезді кесененіңтүрқы сондай. Мүндай жобаның прообразы —түпкі бейнеүлгісівизантиялық, азиялық онерде бар, ол Көк пен Жердіңодағын бейнелейді: ғимараттың тік бүрышты қабырғаларыжерді, ал шеңберлі күмбез Аспанды білдіреді. Ислам өнерімүндай үлгіні қарапайым және айқын бейнеге келтіріп, өзінеикемдеп алған, текше тәріздес негіз бен үшкілдеу күмбезарасында, өдетге, сегіз бүрышты орам болады. Мүндай ғимараттыңөте жоғары дәрежедегі кемел және айқын пішіні асаүлкен шөлді ландшафттың үстінде әмір жүргізіп түрғандайболады. Киелі адамдардьщ бірінің кесенесі ретінде ол шынындада дүниенің рухани орталығы болады.Ислам өнерінде өзін айқын аңғартатын геометриялықданалық ислам ойының мифологиялық емес, абстрактілісипатынан тікелей орбиді. Оның үстіне, Бірліктің күллі ішкікүрделілігін көрнекі жүйеге түсіру үшін —бір ғана жәнебөлінбейтіннен “Көпшілік түріндегі Бірлікке” немесе“Бірлікгегі көптікке” көшу үшін - шеңберге қамаулы дүрысгеометриялық сүлбалар қатары немесе дүрыс копқырлылардыңшеңбер ішінде орналасуынан артық символ жоқ.Тік бүрышты қабырғаға сүйеніп, онымен түрлі амалдарарқылы бірігіп түрған күмбездің архитектуралық мотиві КіптіАзияның ислам елдерінде молынан тараған. Осы стиль кірпіцггенқүрылыс салу өнеріне негізделген Шамасы, готикалыкархитектура өзіне төн ақылмен көру рухының арқасындабастапқы импульсті осьщан алса керек.269