полнотекстовый ресурс

Аруағы судай тасыды...Аруағы судай тасады...Аруағы ердің тасады...6“Аруағы ердің тасады” немесе “аруағы судай тасады” дегентіркестер өте жиі колданылады, мүндағы “тасу” етістігініңколданылуына қарап, әңгіменің әлдебір ьщыстың, қуыстыңішіндегі сүйықтың әрекетіне қатысты болып түргандығынаңғара япамыз. “Аруақтың асуы (аруағы асады)” дегентіркестің мән-мағынасын да осы қатарға қоюға болады7.Аруақ үғымының “асу” және “тасу” (“асып-тасу”) етістіктеріменсабақтастастырылуы ең алдымен “ішінде әлдебірсүйығы бар әлдебір ыдыс” ілеспе үқсатымын (іле-үқсату —ассоциация) туғызады. Бүл қандай сүйық? Қалай болгандада, бүл жердегі әңгіменің су толқынындай тасыған немесеқайнау нәтижесінде ьщыстың кемерінен асып-тасып тогілгенөлдебір “сүйық” энергия жөнінде болып отырганы анық.Ягни, біз, өлдебір озгерістің нәтижесінде қозгалысқа түскенсүйықтың ыдыс ернеуінен асып-тасып төгілгенгендігінкөргендей боламыз. Бүл жердегі ыдыстың планы ішінденоқаты бар шеңберді, қапталдық жарма қимасы (профилі)“аузы” жогары қарай ашылган д о ган ы (^ немесе КУ)корсететін болады. Жогаргы деңгейде бүл —нүр “сүйыгы”мен оның көресіні (“сақталатын ыдысы”), төменгі деңгейдеаруақ қонган адамның өзі “ыдыс” (сосуд благодати) болыпшыгады да, оньщ бойындагы аруақ - “ыдыс шііңдегі сүйық”,ыдыс түрінде символданатын адамның бойына “қүйьшганқүдайы мэн” деп түсініледі. Аруақты ердің аруақтануы, рухтануы,аруагын, аруагының күш-қуатын корсетуі “сүйықтыңтасып, ыдыс ернеуінен асып төгілуі” болып сипатталады.Эрине, бүл —сырттай, символдық, шартты түрде сәйкестеңдіругана. Дегенмен, аруақ үгымының “әлдебір қасиетгісүйық қүйылган ыдыс” түрінде түсійілуі оны аргы қазақтыңда, басқалардың да мифологиялық келтірімдеріндегікейбір нақты бейнеленген түсініктермсн, олармен сабақтасьшжатқан тарихи, этнографиялық мәселелермен байланыстыругамүмкіндік береді. Бүл жерде, ең алдымен, сүйықтық6 Батырлар жыры. А. “Жазушы”. 1989. 5 том. 248-6, 1990. 6 том.182, 224-66.7 Батырлар жыры. А. “Жазушы”. 1989. 5 том. 270-6, 1990. 6 том.230-6.470