полнотекстовый ресурс

жатыр, “аруақ қону” оқиғасының мүсылман әулиесіне де,бақсыға да, дуагер-абызға да қатысты болып шығуының өзінақ осындай ілкі ақиқаттың болғандығын айғақтай алады.Қазақ —мүсылман үлты, бірақ оның дүниетанымының қайнаркөзінде “Ілкі Исламның” жагқандығын, бүгінгі ресмиисламның бар болғаны сол “Ілкі Исламның” арабтарғажеткізілген тарихи варианты болатындығын да түсінетінуақыт жеткен сияқты.Аруақты дәстүрлі, қатаң ажыратылған дуалистік шартгары(қайырлылық пен зүлымдық) бар монотеистік діндердің(ислам, христиандық жэне иудаизм сияқты) қисындарынасай түсіндіруге, осындай діндер ауқымында белгілі біркейіпкерлермен сәйкестендіруге болады, бірақ, “мынау —жақсы, мынау —жаман” деп нақтыланған кейіпкерлердіңаруақ табиғатын толық түсіндіруге кедергі келтіретіндігінде мойындау қажет, өйткені, “қайырлы” делінетін періштеніңде, “зүлым” делінетін демонның (бес, жын-пері, дию-пері)да сииаттарын қатар иемденіп отырған аруақты, бір-бірінеқарама-қарсы бағытта әрекет жасайтын кейіикерлерге тәнсипаттаулармен бере салу мәселені шеше алмайды, қайта,керісінше, одан әрі былықтырып жібереді.Міне, тағы да қайталап айтар болсақ, аталған: а) “шайтаназғыру, оның адам жанымен саудаласуы”, б) әулие болу,в) бақсы болу, г) “аруақ қону” мотивтерінің барлығыныңда астарында, арғы жағында бір ғана байланыстар мен қарымқатынастарсхеманың немесе қаңқасының, яғни, бір сөзбенайтқанда —архетпитің жатқандығын коруге болады. Осыархетипті мынадай түрде кескіндеуге болады:462