полнотекстовый ресурс

славян тілдеріндегі түрк негізді “колесо”, “кольцо”, “колесн и ц а” деген сөздері карай коруге болады.Э рине, карастырылып отырган “коз”, “кор”, “кол”сөздерінің этимологиясының баеқа нүсқасы да бар (коцоз >көгоз > көөз > кез; кецер > когер > кеер > кер; коцол >кегел > кеол > кел), бірақ бүл нүсқада да ілкі түрпаттың“к е ң ” болып түрғынын ескеріп, этимологиялык қорытынды н ы ң алдыңғысынан еш айырмасы болмайтындығынайта аламын.Сонымен, “кең” (жене “кек”, “кез”, “кор”, “кел”, “кей”,т.б. туындыларымен қоса) праформасы абак/шоғым таңбадағыкіндік нүкгенің атауы болып табылады. Ал, осы таңбадағыекінші элемент —шеңбердің (немесе сеуленің), сондай-ақ,жалпы таңбаның езінің атауы кандай болмақ? Оныңаталу варианттары жетерлік, біз, езірге солардың біреуін ғанакарастырып керемін.Қажетгі шеңбер (соуле) немесе жалпылама атау түбір релінеие болган нүкте атауы —“кең/кенг” сезіне жалғау не жүрнақжалгануы арқылы жасалады. Бізге белгілі универсал сипаттыжалғау/жүрнақ — “ң/нг”, делірек айқанда, оның дауыстыдыбыстар арқылы күрделенген түрі (“-ең/-енг”, “-үң/-үнг”,“-ең/-енг”, “-ің/-інг”, т.б.). Нетижесінде абақ (шоғым) таңбаныңмынадай атауларын шығарып алауға болады:Көң+ең, Көң+уң, Көң+өң, Көң+ің, т.б.Мүндағы “кең” созі де, жалгау/жүрнақ мертебесіне иеболған “ң/нг” сезі де түраксыз, олардьщ еркайсысыныңезіндік езгеру жолдары бар.439