полнотекстовый ресурс

тән айырмашылығын еш ауытқушылықсыз Батыстың бүкілдөстүрлі ілімдері қадім заманаларда да, сондай-ақ, орта ғасырлардада қабылданған; алайда, кейінірек ол айырмашылықжайында үмыта алғандары соншалық, енді “рух” жөне “жан”терминдері синоним іспеттес, оның үстіне, өте бүлыңғырмағыналы әлдене больш қалды; сондықтан, көбіне-көп олардыбір-бірінен мүлде айырмай пайдаланады, ал іс жүзіндеолар мүлде әр түрлі тіршілік деңгейлерін білдіреді, соданда, бүл жағдайдан қазіргі заманғы ой-машыққа тән шатасушылықтыңтаңқаларлық үлгілерінің бірін кору керек. Бүлқателесушілік, басқасын былай қойғанда, ендігі жерде тазатеориялық деп атауға келмейтін және оншалық айқын болмағанмен,бәрібір қатерлі салдарларға апарып соқтырады;алайда, біздің дәл қазір назар аударуымыз қажеті мүлде бүлемес, себебі, бүл жерде бізді тек өр алуан дәстүрлердегі үштағандарға қатысты гана қызықтырады, содан да, біз осығанбайланысты очерктерімізге ең тікелей катысы бар бірнешемаңызды түжырымдарды нақтылай түскіміз келеді.Бүл рух, жан және тән айырмашылыгы “макрокосмге”қатысты да сондай-ақ, “микрокосмге” катысты да қолданьшған,бүл екеуі арасында жалпы жеткілікті түрде қатаңүйлестік бар, соған орай, дөйім бір тараптың кез келгенэлементіне екіншісінен белгілі бір сәйкестік табуға болады.Ежелгі гректерде бүл түжырымдама басым түргыда пифагоршылардыңкосмологиялық ілімімен байланысты болган,олар, өз кезегінде, мейлінше ежелгі ілімді белгілі бір жагдайларгатек “бейімдейтін” болган; пифагоршылар докгринасыныңықпалында Платон да болган, оган ол доктрина,эдетте үйгарылып жүргенінен гөрі, күштірек ықпал еткенжэне сол аркылы ол там-түмдап басқа да философтарға,мэселен, стоиктерге берілген еді, ал олардьщ философиясыендігі толықтай экзотериялық болды, сондықтан да, біздесоз етіліп отырган доктрина оларда формалық өзгеріскеүшырап, озінің бастапкы мәнін енді біржола жогалтқан еді.Пифагоршылар іргелі квартернер туралы оқыды, оган енәуелі, Ғарьшіка қатысты трансцендентгі Прішцип, бүдан соң,әмбебап Рух жөне әмбебап Жан және ақырында, бастапқы“хиле” (“материя”) кірген; осы соңгысы, таза мүмкіндікретіғще, қалай да өзекті тіршілік етуші “төндік субстанция”іспетті әлденедей қарастырыла алмайтындығын атап откенжон; сондықтан, пифагоршылардың “хилесі” Трибхувана-176