полнотекстовый ресурс

бізге “обращение”, “обратить”, “обратно”, “оборот”, “образ”,т б. сөздер арқылы белгілі больш отырған осы сөздің о баста(жалпы славяндық лингвогенез кезінде) түркі (дей-түркі)тілінен ауысқандығын шамалай аламыз; бүл сөздің де мағьінасы—“айналу, шеңбер жасау”.Міне, осындай үш деңгейлі мағына іздеу нәтижесінде“абырой” сөзінің қандай мағыналы әрекетке байланыстыболғандыгына коз жеткізуге болады. Осыны жақсырақ түсінуүшін “айналужоралгысы” (ритуал обхода) жөнінде әңгімелеугетура келеді.Айналу жоралғысыЖекелеген ғүрыптардағы осындай жоралғы жөніндеӘ. Ғалиев, Н. Шаханова сияқты зерттеушілердің жекелегенмақалаларында соз болады (басқа авторлардың еңбектеріндеде бар шығар, біз тек өзімізге таныс болғандарын гана айтыпотырмыз). “Айналу жоралғысын”, әдетге, “шекаралық,өтпектік” (переходный цикл) ғүрыптың элементі деп те атай! береді. “Шекаралық (өтпектік) қал-жагдай қандай да бір! әрекетті аяқтауды (бітіруді) қажет етеді, айналу жорал-; гысы осы бітуді (аяқтауды) символдайды. Бүл —космизацияакты, мүнда жинау, ягни, Хаосқа қарама-қарсы жәнеҮйлесімге (Гармония) сэйкес (ундес), дәлірек айтқанда —Үйлесімді жарату әрекеті көрсетіледі. Ғаламды қайта қурастыруды(жаратуды), реактуализациялауды мақсат еткенрәсімдерден айқын көрінеді ” 4.“Айналу жоралгысы” коптеген гүрыптардың (обряды)міндетті элементтерінің бірі болып табылады. Ғаламныңжаратылуы да “айналу әрекеті” бойынша жүзеге асады, бірақ,бүл жерде жаралудың қандай жолмен, қалайша және неніңнені айналатындығы туралы тәптіштеп жатпай-ақ, кейінгіадамның іс-әрекетіне үлгі (модель, эталон) болып табылатындығынғана атап көрсеткіміз келеді, өйткені, келтіріліпотырган бір қисынды жоралғылық сценарийлер, іс жүзінде,осындай ілкі әрекеттің дербес символдық мән-мағынага4 Б. А. Фролов. Предыстория символа / / Этнознаковые функции культуры.М. 1991. С. 114.; Ануар Галиев. Реактуализация Космоса в обрядах'пюрков / / Культура кочевников на рубеже веков (ХІХ-ХХ, ХХ-ХХІВ в ): Проблемы генезиса и трансформации. А. 1995. С. 152-159.