полнотекстовый ресурс

ның бәрін таза адами факторлармен түсіндіретініне қарасажеткілікті; берілген жағдайда бүл факторлар психологияльщ,олеуметтік я тағы қандай болып табыла ма, мүлде маңызсыз,себебі, мүмкіндігінше көбірек адамдарды жаңылдыруғағана арналған осы сансыз коп теориялар борінтіршілікгің адамдык деңгейіне өкеп тіреуге үмтылыстан таңбайкеледі де, соның нотижесінде ендігі дөстүр идеясыныңозінде оны достүрлік сипаттан толық жүрдай заттарданерекшелендіретін ештеңе қалмайды.Егер де оз бастауын тіршіліктің таза адами деңгейіненалатын заттар достүрлі ретінде аныкталмаса, бүндай жагдайдабүгінде қарабайырлар сондай жиі айтатын ешқандай“философиялык” не “гылыми” дәстүр ешқашан пайда болмаседі; олбетте, мысалы, қазіргі замангы Батыстагыдайдөстүрлі олеуметтік үйым атаулы жоқ жерлерде мүмкін болмайтын“саяси” достүр де болмас еді. Сонымен бірге, бүлтек біздің заманда достүр идеясын олдебір бүрмалаушылықтарретінде жер-жерде пайдаланылатьш қолданыстардыңкейбіреуі гана; егер, біз сөз етіп кеткен, “достүршілдер” өзкүш-жігерлерін осы жалган салалардың біріне багыттаса,олардың барлық бүл орекеттері мүндай жагдайда оңай бейтараптандырылып,мүлде залалсыз нотижелерге окелетінітүсінікті. Шынтуайтында, тіпті, “дәстүр” үгымы өз тегіндедостүрге қаншалық мүмкін, соншалық жаулықтагы заттаргақолданылатыны да болады: жиі “гуманистік” немесе“үлттық” достүрлер туралы айтқанда, “гуманизм” адамилықтанжогары баршасын терістеу ретінде туындайтынын,ал “үлттардың” қүралуы орта гасырлардың достүрлі олеуметтікүйымын жоюга комектескен қүрал болып табылганынсезіп-білмейді де. Егер күндердің күнінде “протестанттык”достүр туралы естісек, тіпті таңқалмауга да болар, осыданкейін ерекше “қарабайырлар дөстүрі” немесе, мысалы,“революциялық” достүрдің пайда болуын күту гана қалады;ақыр аягында, материалистер де өздерін, бүндай жагдайдабойына жалпы өткенге тиесілі жататын барша заттардытүтар достүрдің қоргаушысы жариялай алады. Біздің заманадамдарының көпшілігі жеткен ақыл-ой аралас-былыгыдеңгейінде бір-бірімен ең айқын түрде үйлеспейтін кез келгенсөздер тіркесімдері ендігі ешкімді де тандандырмайды,тандандырса, бүл осы үйлеспеушілік туралы бір сотке болсада ойлануга можбүр етер еді.162