полнотекстовый ресурс

ертеректегі оппоненттеріндей қателік жасайды: сондай жоралғылардыбақылай отырып, олар аса табиғи түрде бүлжоралғылар өз табиғатында Еуропадағы үйлес жоралғыларсияқты діни болып табылады деп ойлайды.Қиыршығыстық оркениет бізге, сондай-ақ, мүлде баскатипті діни емес жоралғылар үлгісін бере алады; шындығында,біз бүрын айтқандай, таза метафизикалық доктрина болыптабылатын даосизм, сондай-ақ, белгілі бір спецификалыкжоралғыларға ие; бүл, еуропалықтарға қаншалықты таңқаларлықболып көрінбесін, сипаты мен мақсаттары толықметафизикалық болып табылатын жоралғылар барлығынбілдіреді. Бірақ, біз озірше бүл түжырымға тоқталмай, жайғана алыс Қытай мен Үндістанға бармай-ақ, сондай-ақ жоралғылардыИсламның кейбір ағымдарынан табуға болатынын,әйтсе де, бүл жағдайда, Ислам дөстүрі еуропалықтарүшін, негізінен, солардың өз кінәсінен, толық дерлік жабықкітап болып қалатынын есте сақтау жөн екенін қосамыз.Бүған қоса, олеуметтанушыларды өздеріне мүлде жат орітүсініксіз заттар турасында алданатындықтары үшін, ойтседе, кешіруге болады, демек, егер батыстық дүниенің өзі,ондағы жағдай жөнінде олар барша қалғандарынан артықхабардар болуы тиіс, мүндай типті жоралғылардан басқа ештеңеүсынуға, шындығында, қабілетсіз болса, олардьщ барлыкжоралғылар өз монінде діни болып табылады деп сенуіобден мүмкін; бірақ, басқа жағынан, біз бүл жерде масондықжоралғылар табиғатын арнайы зерттеуді діггемегенмен,өйтсе де, олардың діни сипаты туралы сүрақты олеуметтанушыларғақойса болар еді, ал, атап айтқанда: бүл жоралғылар,тіпті, мүлтіксіз атқарылған да болсын, мейлі, ең шамалыдорежеде болсын, діни сипатқа ие ме?Біз осы ой-пікірлер аясында қалайша қытайльщтар арасындадіни көзқарастың толықтай жоқтығы ілгерідегіге мүлдекереғар —өйткені, қытайлықтардың оз тарапынан жауаптүсінбестікпен байланысты —басқа жаңсақтықтың негізі болаалғанын түсіндіруге мүмісіндік аламыз. Заттардың дәстүрлірет-жосығына жататынның баршасына үлкен жоне, былайшаайтқанда, табиғи қүрмет сезінетін қытайлык, басқа елгетап болғанда, өзі үшін бүл жаңа достүрдің формаларынқабылдауға қашан да даяр; мүндай жағдайда, батыстық дінтек достүрлік сипатқа ие болғандықтан да, ол оны қабылдауға,бірақ мүлде үстірт жоне тек уақытша қабылдауға144