полнотекстовый ресурс

мойындағаннан өзге түк те емес —осының бөрі тек Дәстүргедеген толық немқүрайдылықтың есебінен болады.Және де, біз бүдан әрі көрсетіп беретініміздей, айрықшақазіргі заманғы дүниетаным, шынында да, анти-дәстүрлідүниетанымға толықтай барабар.Христиан дәуірінің басына дейінгі 6-ғасырда әлдебір себептенбарлык дерлік халықтар арасында елеулі өзгерістерболған. Алайда, бүл өзгерістердің сипаты әлдебір елдердіңерекшелігіне қарай қүбылып отырған. Кейбір жагдайлардаөзгерістер дәстүрдің жаңа, өзгерген жағдайларға қатаң бүлжымасбағытгы арнада жүрген бейімделушілігі ретінде көрінген.Мәселен, Қытайда солай болған, онда әу баста біртүтас бүтіндітаныткан доктрина өзара қатаң айырмашылықты екі бөліккеажыраған: элитаға арналған, табигаты айрықша интеллектуалдыдәстүрлі ғылымдармен бірге таза метафизиканы гутатындаосизм жөне бөле-жармай баршаға қолайлы өрі істәжірибелік,ал, өсіресе, әлеуметтік өмір саласын камтитынконфуцийшілдік. Парсыларда сол кезеңде Маздеизмнің озгергенжағдайларға бейімделуі жүрді, себебі, дәл осы уақытЗороастр2 дәуірінің мерзімі болып көрсетіледі. Үндістандаболса, бүл уақытта, Буддизмнің3 орлеуі немесе, басқаша айтқанда,рухани бедел атаулыны терістейтін жэне шынайы,создің түпкі мағынасындағы, анархияны, яғни, интеллектуалдыда, сол сияқты, әлеуметтік те салаларда “бейпринциптікті”туындататын —Дөстүр рухына қарсы —коте-2 Зороастр есімі кандай да бір жеке түлғаға қатысты емес, бірак, накты,бір мезгілде пайғамбарлык жоне легислатуралык, функцияны білдіретіндігінатап откен жон. Әр түрлі доуірлерде омір сүрген бірнешеЗороастр болған. Бүл функция, моселен, Үндістанда Вьяса жағдайындағыдай,үжымдык болуы да эбден мүмкін. Ежелгі Мысырда Тоттың немесеГерместің іс-орекеттері немесе мәтіндері деп, сондай-ак, түтастайбүкіл абыздар кастасының іс-кайраткерлігі нотижелері түсінілетін болған.5 Осы кысқаша ескертпеге қарап, оңай корінуі мүмкін болғанымен,Буддизм мэселесі оншалық осал моселе емес. Назар аударарлык біркызығы, индуистердің оздері іс олардың оздерінін достүріне катыстыболганда, ердайым буддистерді айыптайды. Алайда, Буддаға катыстыолар оздерін баскалай үстайды да, кепшілігі, тіпті, оны, 9-шы Аватарасанап, кие түтады. Буддизмнің өзінде, оның бүгінде омір сүріп отыргантүрінде, Махаяна, “Үлкен Арба” жоне Хинаяна, “Кіші Арбаны”ажыратып карау кажет. Түтастай алғанда, Үндістандағы Буддизм Үндістаннантысқары Буддизмнен күрт ерекшеленеді деуге болады. Бүғанкоса, Үндістаннын озінде Ашок патшадан кейін ол біртіндеп жоғалабастап, акыры толыктай дерлік күрыды.18