полнотекстовый ресурс

(ар-рух), одан жасалған күмбез өз аясына күллі өлемді енгізеді.Барлық жаратылыстардан бүрын жаратылған ӘлемдікРух, сонымен бірге өзінде күллі жаралгандардың нәті барАлла тағы (әл-арсх әл-мухит). Бүл тақтың символы - көзгекөрінбейтін, жүлдызды аспан шегінен тыс жатқан кеңістік;жер түргысынан —адамга табиги тән және шүбәсіз символикагаерік беретін түргьщан алганда, жүлдыздар орталықболып табылатын Жерден аулагырақтагы оз орталық нүктесібар шеңберлерде айналып жүр, оларды шексіз кеңістіктерқоршап түр, ал соның бәрі күллі түйсінудің немесе танымныңметафизикалык “күйі” ретінде қарастырылатын ӘлемдікРухпен “коршаулы”.Сакральді (киелі) гимараттардың күмбезі Элем Рухынбілдірсе, оны үстап түрган сегізбүрышты орам “тақты үстаптүрган” сегіз періштені айшықтайды, ал олар жел раушанының(“роза ветров”)сегіз багытына сөйкес келеді. Текшепішіндес гимарат болігі мүндай жагдайда торт бүрышындаторт тірегі бар гарышты білдіреді, ал торт баган —корінбейтін әлемнің де, материалды дүниенің де торт принципініңсимволдары.Ғимарат, түтас алганда, тепе-тендіюгі, гарыш тәртібіндегіТәңірлік Бірліктің көрінісін символдайды. Әйтсе де, Бірлікқашан да бірегей болгандықтан, ғимараттың мінсіз пішіні,қай деңгейде қарастырылса да, төңірлік аймаққа көшірілеалады; ондай жагдайда ғимараттың көпбүрышты бөлігі ТәңірСапаларының (ас-сифат) “қырларына” сәйкес, ал күмбездифференцияланбаган Бірлікті аңгартады 1*.Мешіт ауласында мүсылмандар намаз алдында дөрет алатынсуатқы (фонтан) болады. Көбіне ол бастырмаға (балдахин)үқсас шагын күмбезбен бүркеледі. Ортасында фонтаныбар аула, сондай-ақ, мешіт жанындагы бастауын ортадан алатынторт бүлақ —осының бәрі Жүмақтың көрінісіне үқсатыпжасалган, өйткені Қүран астынан өзендер ағып жататын,ішінде түрлі жеміс агаштары өсетін және үр қыздары (аспаниқыздар) жүретін жүмақ туралы әңгімелейді. Жүмақ (джанна-т)оз табигасында қүпия және киелі; ол ішкі, киелі нәткесәйкес келеді. Осы әлемге торт қабыргалы ауламен қоршалган,ауласында су бастауы мен багы бар ислам үйі де сай'* Автордьщ еңбегі: “Introduction aux doctrines ecotriques de 1 islam”,Derain, Lyon, 1955.276