полнотекстовый ресурс

мөні, ережеге сай, тіптен, әлдебір идеяларды окушылардың“түсінгендігі” емес, оларды “жаттап алғандары” қадағаланатындығындажатыр. Бүл ретте зейін ой-сананы алмастырады,ал, айрықша ауызша әрі кітаби әлдене көрінетін оқубілімніңөзі, қазіргі заманғы түжырымдамаға сәйкес, өз маңызынжойған әрі бей берекет, шым-шытырық идеялардыжинақтаушьшықты мақсат етіп қояды да, сөйтіп, сапа толығыменсанға қүрбандыққа шалынады. Қазіргі заманғыдүниенің барша қалған салаларындағыдай, бүл жерде де бізбытыраңқылық пен көптілікпен бетпе-бет келеміз. “Жалпығаортақ оқу-білімнің” сорақылығы туралы көсіліп кеңайтуға болар еді, алайда, біз бүны берілген жүмыс шеңберіндеістей алмаймыз. Бүған коса, “тендік” принципін жекелейөлеуметтік салаға колданушылықтан озге, оны басқа салалардада коптеген бүдан кем емес азған, сорақы қодданушылықтарбар; бүл ретте соңғыларының алуандығы соншалық,тіпті, оларды жай санамалап шығудың өзі орындалмасдерлік міндет болып табылады.“Тендік” және “ілгерілеу” идеяларымен немесе, көпшілігіXVIII ғасырда калыптасып қойған, кандай да бір басқа қазіргізаманғы догмалармен бетпе-бет келе отырып, біз, өлбетте,оларды аяқ астынан қауырт және өздігінен пайда болғандеп үйғармаймызз. Іс жүзінде бүл —сөздің ең тура мағынасындағы—“гапноздық әсердің” нотижелері, өйтсе де, ерине,егер қоғамның озі қандай да бір дәрежеде оларды қабылдаушылыкқаөзір болмаса бүл идеялар ешқашан да ол қоғамғасалмақты түрде эсер ете алмас еді. Дэл осындай идеяларқазіргі заманғы дүниетанымды туындатты деп айтуға болмас,бірақ, олар, еш күмәнсіз, бүл дүниетанымньщ орныіуынажәне оның, тіптен, шарықтау шегіне жетердей дамуынасептігін тигізді, олардың комегінсіз ол ондай дамуға жетпегенболар еді. Егер де бүл “иландырушылық” кенеттен озкүшін жоғалтқан болса, үжымдық адамзаттық ой-машыкбірден дерлік озінің сапасы мен бағыт-бағдарын озгерткенболар еді. Дэл осы себептен де бүндай “иландырушьшық”оркениеттің қазіргі заманғы азғындаған халде сақталуынатікелей мүдделілер тарапынан жэне, әсіресе, оны бүрынғыданбетер азғындатуға үмтылушылар тарапынан қырағылықпенқолдау тауып отыр. Қазіргі заманғы адамдардың бәрібәрінпікірталас тақырыбына айналдыруға үмтылысьша қарамастан,бүл догмалардың жарыссоз нысандары болуынан83