полнотекстовый ресурс

дхьяна-будца деп аталатындар кеңістіктің он бағытына —жед раушаны мен екі оппозициялық вертикальдарға билігінжүргізеді. Мүнда физикалық кеңістік “рухани кеңістіктің”бейнееі болып есептеледі; он бағыт Бодханың аспектілеріннемесе қасиеттерін бейнелейді; осы бағыттар шығатын орталыкбелгісіз, бейнелеуге келмейді. Сондықтан тәңіртектібуддалар жалғыз Будда Шакьямунидің рухани проекциялары(“көлеңкелері”) болып есептеледі. Соның нәтижесіндеолар кейде оның басынан шығып жатқандай болып бейнеленеді—сол күйінде олар барлық кие дарыған буддалардыңпрообразы болып саналады. Осы тең бағыттардағы байланыстарешуақытта бір-бірін жоққа шығармайды, өйткені өрбудда міндетті түрде Будданың күллі табиғасын “өз ішінесыйғызады” да, оның белгілі бір аспектісін нақты аңғартыпотырады: “буддалардың бірі бірнешеу, ал бірнешеуі бір буддабола алады”. Бір жағынан өте көп санды дхьяна-буддаларШакьямунидің әрқилы рухани позицияларына сәйкескеледі, екінші жағынан, Шакьямунидің өзі олардан туратынрухани ғарыштан бөліп алғысыз; бір көзқарас бойынша,ол ғарыш раушанының ортасында орналасқан, есімі “Барлыкбағытқа жарық таратушы” деген мағына беретін Вайрочанабуддасының болмысын білдіреді; басқа көзқарасбойынша, ол Амитабха будданың —Бөріне Қоса қайғырушыныңбейнесі, ал ол батыс бағыттың иесі, озінің серігінемесе егіздей үқсасы бодхисаттва Авалокитешвараны —Қиыр Шығыста даостың оз есімімен Гуань-инь немесе Кантондеп аталатын төңіртекті серігімен бірге.Рухани ғарыпггы бейнелегенде будцистік мандалалар ведалықАгнидің коп күйде корінуін еске салатын лотос гүдініңашық қауызы түріндегі ғасырлық композицияны үстанады.Жел раушанының (бағыттарының) әртүрлі аймақтарынбилейтін будцалардың немесе бодхисаттвалардың бейнелеріШакьямунидің классикалық типіне иконографиялықтүрғыда үқсайды, олар Шакьямуниден тек қана реңктеріменжәне атрибуттарымен ерекшеленеді; оларды қимылдарының(мудралар) комегімен айыруға болады, бірақ олар даШакьямунидің әрқилы позаларының сипаттық ерекшеліктерінемесе оның ілімінің әрқилы кезендерінің бейнесі болыптабылады. Кеңістіктің он бағыты нақты бодхисаттваларғатиісті болса да, бодхисаттвалар санында есеп жоқ. Олар Гангтыңқүмы сияқты сансыз, —дейді сутралар, —жөне өрқай-287