полнотекстовый ресурс

ды. Қайткен күнде де, семиттік экзотеризм айтып жүргендей,салыстырмалы қүбылыстарға абсолюттік табиғаны таңыпжүрген рухани перспектива интеллектуалдык жағынантолык бола алмайды; алайда, экзотеризм эзотеризмнен айыргысызболғандықтан, біріншісінің догматгары екіншісініңсимволдарына айналады.Экзотеризм метафизикалык, яғни, бәрін қамтитын —Қүдайға, гарыш-галамга немесе адамға қатысты ма, бәрібір— ақикаттың дербес қырларын, әрқилы, бөлек фрагменттерінғана қамтиды; ол адамды ең алдымен қүштаржәне социумға багынышты индивид ретінде қарастырады,ғаламнан тек қана осы адамға қатыстыны, ал Қүдайдан текдүние, жаратылу, адам және қүтқарылу үшін маңыздынәрсені ғана көреді. Демек (біз осыны қайтадан пысықтапайтқалы отырмыз), экзотеризм адами ақылдан басым жэнетәңірлік болмысқа үласып кететін таза ақылды да, адамғадейінгі һәм адамнан кейінгі ғарыштык циклдерді де, кандайболмасын, салыстырмалылықтан тыс түрған Асқақ Болмыстыда есепке алмайды, оларға назар аудармайды; мүндайперспектива төбедегі тесіктен аспанның үшбүрыш, шаршы,дөңгелек, т.б. пішіндегі бір ғана бөлігін көруге үқсайды;алайда, осы фрагментарлық перспектива да аспанныңүй ішін жарық пен омірге толтыруына кедергі келтіре алмайды.Діни “волюнтаризмнің” қауіптілігі оның дінненмейлінше мол ерік пен болмашы гана ақылмен ойлауды талапететіндігінде; ақыл діни қүлшынысты азайтады немесе онықол жетпес біліммен57 бірге өзіне меншіктеп алады дегендіжиі есітеміз. Қалай болганда да, діндерге байланысты “адамқандай болса, Қүдайы да сондай” деуге болады, яғни, біздіңадамға деген көзкарасымыз Қүдайға да катысты, немесе,керісінше болып шыгады.Бүл жерде метафизикалык ақикаттың немесе терендіктіңөлшемі күрделілік пен оның білінуінің күңгірттігі емес,түсінік деңгейіне және белгілі бір ойлау стиліне сәйкес символиканыңшынайылығы мен әсірелігі екенін атап айтудыңмаңызы зор. Даналық сөз жүзіндегі қүйтырқылықтаемес, ойдың терендігінде жатады: оны жеткізу, жагдайларгақарай, тым шытырман жэне үгынуга ауыр болуы да, мүндайүшқарылықтардан ада болуы да мүмкін.383