полнотекстовый ресурс

IIӨнердің өзі айналысып отырған мүліктің ішкі заңынасөйкес болуын талап ететін принцип қолданбалы өнерде,мвселен, ислам әлем іне етене кілем тоқу өнеріңце мұқиятсақталады. Композицияның теп-тегіс жазық үстіндегі геометриялықпішіндермен шеюгелулі жөне бізге таныс мағынадағыбейнелердің мүлде жоқтығы көркемдіктің мол болуынакедергі бола алмайды, керісінше, әрбір шығарма —еуропалық рынокқа жіберілетін жүмыстардан өзгелері —шығармашылыққуанышының белгісіндей.Кілем тоқу өнері, шамасы, көшпелі өмірден бастау алатынболса керек. Кілем көшпелінің үйінің негізгі мүлкініңбірі, дөл сондай түтынуда жүрген кілемдерден мейлінше кемел,мейлінше бірегей шеберліктің ізі аңғарылады. Ал қалалыктарқолынан шыққан кілемдерде жасанды бірегейліктіңсалқыны сезіледі, бүл олардың пішін мен шүбәсіз куат пенырғаққа толы бояуларынан айырады. Көшпелі кілем тоқушылардыңонері қуатты айшықталған геометриялық пішіндердіңқайталануын, тосын контрасттардың алмасып отыруынжәне диагональді симметрияны қолайлы көреді. Мүндайқайталау күллі ислам өнерінің бойынан аңғарылады, жәнеде, осылайша көрініс беретін рухқа байланысты бүл өте маңызды;ислам мәдениеті рухани түрғыда өзара қатынастыбілдіреді, оны көшпелілердің ақыл-ойы психологиялық деңгейдекөрсетеді: дүниенің нәзіктігі мен баянсыздығын өтеөткір түйсіну, ой мен қимыл жинақылығы және тіршілікырғағын сезіну олардың “көшпеліге тән” қасиетгері.Мүсылмандардың алғашқы армияларының бірі Персияныжаулап алған кезде арабтар Ктесифонның ғажайып патшасарайынан алтын және күміс зермен әшекейленген үлкен“Көктем кілемін” көріпті. Өзге олжалармен бірге оны Мәдинағаәкелгенде, оны Пайғамбар серіктері қанша болса,сонша бөлікке бөліп тастаған. Вандализмнің осы айқынкөрінісі Қүранда айтылған соғыс ережелеріне сәйкестік қанаемес, мүсылмандардың абсолютті кемелдік пен мәңгіліктендәмелі адам қолынан шыққан бүкіл шығармашылыққакүмәнмен қарауының да көрінісі. Ктесифонның кілеміндежүмақ бейнесі сальшған болатын, оньщ пайғамбар серіктерінеүлестірілуінде рухани мағына да жоқ емес.267