полнотекстовый ресурс

ғана, өйткені, уақыт реттілігінің Қүдай үшін еш мәнісі жок,киелі Кітаптарда да сөздер, тіпті, фактілер де аса биік, адамнанжылыстай беретін ақиқатты үқтыру үшін кейде орынынауыстырып беріледі. Қүдай түсірген Кітаптарды оқығандажолығатын киыншылык мүнымен ғана шекгелмейді. Олардынаян етілген кезінен бері талай заман өткенін, әр дәуірдіңменталитеті өзгеше болатынын, жалпы айтканда, адами айналымныңәркилы кезеңдерінің біркелкі еместігін естеншығаруға болмайды. Ежелгі замандарда —мейлі, ол индиялыкришалар дәуірі немесе Мухаммед заманы болсын —тілде дәл бүгінгідей емес еді, создер де дәл қазіргідей тозыңқы,ақжемденген емес-ті, олардың мағынасы күні бүгінгіденәлдеқайда терең болғандықтан, сол кездің адамдары айтпай-ақүға алатын түстарды төптіштеудің қажеті жоқ еді, алқазіргінің адамы үғу үшін мәтінге “қоспа” қосып отыруғатура келеді7.Козге үрып түратьш қайшылықтары мен түсініксіз түстарыбар кез келген киелі мәтін әлденесімен мозаиканы, алкейде анаграмманы еске түсіреді, алайда, дәстүрлі, яғни,тәңіри рухтағы түсініктемелерге жүгінсеңіз, белгілі бір түжырымныңкандай мақсатпен айтылғанын, оны қалай үғынукеректігін және қандай түспалдардың комегімен әдепкідебайланыссыз және карама-қарсы нөрселердей корінетінболіктерді түтас үғуға болатынын аңғаруға болады. Ондайтүсіндірмелер (комментарий) Аян берілген соттен басталатьшауызша дәстүрге негізделеді немесе Аян берушінің тікелейозі тарапынан беріледі; демек, олардың мақсаты мөтінніңкейбір түстарындағы жетпей түрған, бірақ толық үғу үшінқажетті нәрселерді түсіндіріп беру ғана емес, сонымен қатароның кей түста оте күрделі, қиыннан қиыстырылған символикасынүқтыру; кысқасы, түсіндірмелер дәстүрдің киелітәңіриболігі, олар Аян қағазға түсірілген күннің озіндеоның уақыт аясында омір сүре беруіне нәр беріп түратынсол-шырын сияқты. “Ғалымдардьщ сиясы азап шегушілердіңқанына пара-пар” дейді Пайғамбар, ол бүл пікірі арқылыдөстүрлі дүниеде ортадоксальдік түсіндірмелердің орасанзор рол атқаратынына мегзейді.8Ебірей дөстүрі бойынша, заңның күшін Киелі жазудыңдәл мәтіні емес, әлгі ортодокстік түсіндірмелер сақтап түр.Таураттың озі “жабық” кітап және түсініп оқып шығуғакелмейді; оны “ашу” тек даналардың мандайына жазылған,327