полнотекстовый ресурс

Алайда, жүрттың бөрін теңестіретін ажалдың әділдігі бізүшін жердегі тағдырлар әрқилылығынан гері маңыздырақ.Өлім төжірибесі өмір бойы қараңғы қүжырада отырып, кенеттентау басына бір-ақ шыққан, шексіз жазыктарға көзжіберу мүмкіндігін алған адам тәжірибесімен теңестіругеболатын нәрсе; әлгіндей перспективамен салыстырғандаадами істер оған түкке түрмайтын нэрсе болып көрінуі бекмүмкін. Жерден және тәннен ажыраған жан дүниенің таусылмаскөп кейіптілігі мен әлемдердің өлшеусіз түңғиықтарынакоз тігеді; ол түңғыш рет озімен табиғалас стихиянынқүшағына, есепсіз жене болжануы қиын өзара қатыстылықтардыңкым-куыт ортасына енеді, ол түңғыш ретжердегі омірдің бар болғаны “бір сәт” жөне “ойын” екенінбіледі.48 Абсолюттік “заттар табиғасына” қолын жеткізгенадам, қаласын-қаламасын, бірінші рет өзінің шын мәніндекім екеніне коз жеткізеді; ол онтологиялық түрғыдан озіндүниені қүбылтып көрсететін перспекгивадан тыс, Ғарыштың“нормативті пропорциясы” аясында көреді.Біздің ажалсыздығымыздың дәлелдерінің бірі — нәтіндеақыл-ес пен сана болып табылатын жан озінен томен нәрсеге— материяға немесе материяның менталдық сәулесінеайнала алмайды; аспани нэрсе томен нәрсенің қызметінатқара алмайды, ол озінен басым нәрсеге ғана қызмет істейді.Демек, ақыл-естщ өзі — онымен бірге біздің еркіндігіміз де —біздің табиғамыз бен біздің тағдырымыздың тәңірліколшемінің дәлелі қызметін аткарады; біз мүны үғамыз ба,жоқ па, бәрібір, тек бір Абсолют қана біздің акыл-есіміздіңнәтіне “пропорционалды”; қатал кайырсақ, тек Абсолют қана(әл-Ахад, Бір ғана) ақыл жетерлік нәрсе, сондықтан да біздіңақыл-есіміз өзінің тіршілігінің мәнісін де, оның мақсатында тек қана содан табады. Ақыл-ес оз нәтіне орай Қүдайғажете алады, себебі, оның озі increatus et increabilis; солайболғанның арқасында ғана ол, a priori, Қүдай, адам жөнедүние мағынасын тани біледі. Іс жүзінде таным Аян аркылыжүзеге асады, ол — трансцендентті Ақыл-естің объективтендірілуіжәне біздегі “қалғыған” сананьщ оянуы. Осылайша,кен мағынасындағы сенімге (иман) екі полюс те тэн —бірі “объектаиті” және “сыртқы”, ал екіншісі — “субъектавті”және “ішкі”, бүл — рахат пен ақыл-ес. Жэне де, осыпринциптердің екіншісіне біріншісі үшін қарсы болудан өткенақымақтық жоқ; Аяннын ең салмақты “дәлелі” — оны қалай349