Download deel 2 - Textualscholarship.nl

143
I44
145
146
146-47
148
149-50
ISO
Ijl
IOI
lang het precies is (want dat zal tegenvallen); maar het is groot genoeg. Zie
het vervolg.
Die [..] niet: wie aan de ingang staat ziet de uitgang niet. Het zicht door de
hoofdas van het bos wordt immers onderbroken door de `berg', vgl. de plattegrond.
En 1...] Biet: Een fraai gevonden gelegenheidsargument van Huygens. Het
ideaal van de tuinarchitectuur van die tijd is een grote tuin aan weerszijden
van een zichtas, die het mogelijk maakt de hele tuin in één rechte lijn te
doorzien (vgl. De Jong 1 993). Het einde ligt dan, `onzichtbaar', in het verdwijnpunt.
Huygens draait de zaak hier om: het einde is onzichtbaar dus de
tuin is groot (genoeg).
tamme t...] schicklickheden: tamme wildernis bestaande uit `geordende
woestheden'. In de laatste woordgroep een typisch huygensiaanse omkering
van kern en bepaling (er staat eig. `woeste ordeningen'), zodat de regel een
chiastische structuur krijgt en de paradox in het volle licht wordt geplaatst:
het bos is opgebouwd uit ordelijk gerangschikte wildernissen. De bomen in
de vakken groeien vrij uit (en zijn misschien ook niet op rijen geplant, dat
valt uit de plattegrond niet op te maken), maar de vakken staan exact in het
gelid.
Soo [...] vertreck zo heet deze plaats
ter 1...] middelmaet: terwille van de rede en van de `gulden middelmaat'. De
rede schrijft ordening voor, het ideaal van de `gulden middelmaat' voorkomt
dat de ordening te ver wordt doorgevoerd
die [...[houw: die ik (beide) zo hoog schat
waer: zou (...) zijn
rouw: ruw, grof
dat ...] wild: dat aan tweeërlei verlangen kan voldoen, tam en wild (zowel aan
het verlangen maar het tamme als dat naar het wilde). Huygens schreef een
komma na voldoen, die door de kopiist is vergeten.
en [...] vermeeren: en dat (zelfs) het ene genot (de voldoening van de ene
begeerte) kan doen groeien door het andere genot (de voldoening van de
andere begeerte). Huygens wil m.a.w zeggen dat de voldoening van het verlangen
naar 'tam' wordt vergroot door de gelijktijdige voldoening van het
verlangen naar `wild'. Het contrast vergroot het genot, varietas delectat, ook
in de tuinarchitectuur een belangrijk principe (De Jong 1993, p. 1 34)• De
vergelijkingen in de volgende regels sluiten hier echter niet geheel bij aan. De
gedachte die daar achter zit is veeleer: de voldoening van het verlangen naar
'tam' wekt het verlangen op naar `wild', en andersom: zoals wat eten dorst
maakt, etc. Dat is eigenlijk iets anders dan wat in deze regel staat.
vervaeckt: slaap doet krijgen