Download deel 2 - Textualscholarship.nl

4
4.1 Inleiding
249
DE CITATEN BIJ HOFWIJCK
Zoals in het hoofdstuk over de tekstgeschiedenis al is uiteengezet (Apparaat
par. 2.2.3), heeft Huygens de citaten bij Hofwijck waarschijnlijk voor
een belangrijk deel uit zijn geheugen en bladerend in zijn bibliotheek bij
elkaar gezocht; in elk geval niet verzameld via de bekende Polyanthea nova
van Josephus Langius, die bij het opluisteren van `t Costelick Mall in 1622
nog zo'n grote rol had gespeeld (Leerintveld 2001, II, p. 300-301). Wel
gebruikte hij (dat geeft hij zelf ook aan) het uit de Oudheid stammende
Florilegium van Johannes Stobaeus, en allicht zal hij nog wel meer via-via
gevonden hebben. Want wie gaat er voor een citaat over `opportunisme'
(bij r. S79) gericht zoeken in De bello vandalico van Procopius? En als
Huygens bepaalde uitspraken toeschrijft aan verkeerde auteurs (en dat
komt meer dan eens voor), ligt het voor de hand dat hij is afgegaan op foutieve
opgaven van derden. Maar het raadplegen van diverse titels die nog
een rol gespeeld kunnen hebben (zie ook de inleiding van De Vries, par.
2.1. en 3.3), leverde telkens weer niets op – ik bekeek de verzamelingen van
Erasmus, maar ook Janus Gruterus' Florilegium ethico-politicum, Andreas
Schottus' Adagia slue proverbia graecorum (Huygens had een exemplaar
in zijn bibliotheek; genoemd in de veilingcatalogus uit 1688 bij de libri
miscellanei in quarto, nr. S76), Lycosthenes' bekende Apophtegmata; en
een collectie uitspraken van o.m. Polybius en Dionysius van Halicarnassus
door de Byzantijnse keizer Constantinus VII Porphyrogenitus (zie de titelbeschrijvingen
hieronder). De uitspraak van Antisthenes bijvoorbeeld,
aangehaald bij r. io28, staat wel in Lycosthenes' Apophtegmata, maar in
het Latijn en niet in het Grieks waarin Huygens het aanhaalt; en het citaat
uit Petronius bij r. 354 staat wel bij de Sententiae in de bloemlezing van
Gruterus, maar zonder een aanduiding van de auteur. Bovendien, wat
ik ook al met betrekking tot Langius constateerde, is er geen spoor van
systematisch overnemen: als een citaat toevallig in een bepaalde collectie te
vinden is, wijst dat er natuurlijk niet op dat die ook een rol heeft gespeeld.
Toch lijkt Huygens, in het rijtje notities op het laatste blad van de
autograaf (zie Apparaat par. 4) wel degelijk te verwijzen naar een of andere
verzameling. Zo staat daar o.a.: `Spell oeffening van leden. exscrib. Plut.
957.2; vrij vertaald: `Bij het thema "spel moet oefening van leden zijn"
(Hofwijck r. 2141): schrijf over van Plutarchus 9S7.2.' En inderdaad staat
er een passend citaat uit Plutarchus bij de desbetreffende regel (Moralia
2E). Maar naar welke verzameling verwijst dat nummer 957.2? Zeker niet
naar een bladzijde of paragraaf in een Plutarchus-editie: het werk waar
het citaat uit afkomstig is, staat vooraan in de Moralia. Ook de andere
cijfers die daar achter de naam Plutarchus staan ('1971.1', `88o,ii8') weet ik