Download deel 2 - Textualscholarship.nl

23
Beugnot zegt in zijn artikel over Florilegia dat het citaat in deze periode een rol speelt
op het vlak van de ornatus en van de auctoriras: men wil de tekst verfraaien en de
kracht ervan door een beroep op autoriteiten verstevigen (Beugnot 1977, p. 128-29,
cf. Cats 1996, dl.a, p. 55). Deze functies vervullen de citaten ook in Hofwijck, zoals
Huygens in het slotgedeelte van 'Aen den Leser' al duidelijk had gemaakt. De dichter
staat met zijn methode van citeren en met zijn geestdrift voor het verzamelen van citaten
nog geheel in de humanistische traditie.
De compositie van het gedicht wordt meestal als weinig hecht gekarakteriseerd. Zwaan
zegt in zijn editie: 'Hofwyck [...] vertoont een losse, speelse opbouw. De enige "lijn"
erin is de rondleiding van de denkbeeldige gasten door bos, boomgaard, plein tot in
het huis, waarbij Huygens het woord voert en alles aanroert wat hem lust. [...1. Vele
uitweidingen breken het geregelde verhaal van zijn rondgang met de gasten' (Zwaan,
p. xvii). Strengholt spreekt van een aaneenrijging van scherpe waarnemingen en treffende
formuleringen in een tamelijk los verband (Strengholt 1987b, p. 2 3). Toch lijkt
het me onwaarschijnlijk dat Huygens, die als dichter bepaald wel wist wat hij deed,
zomaar `al keuvelend' (Smit 198o, p. 239), door zou dichten. Hij heeft op een vroeger
tijdstip in zijn autobiografie gezegd:
[...] maar waar ik zeker de grootste aandacht voor gehad heb, is de compositie. Ik durf
gerust te stellen dat ik nooit iets heb uitgegeven, wat geen behoorlijke indeling had, zelfs
niet als het om niet meer dan een speels gelegenheidsvers ging. [...]. Is er bij alles wat de
retorica ons biedt ook maar iets belangrijker dan de vaardigheid om de afzonderlijke elementen
in de goede volgorde en in fraaie compositie te kunnen presenteren?37
Huygens heeft ook Hofwijck in grote lijnen en in allerlei details bewust vorm gegeven.
Het gedicht heeft een eenvoudig grondplan: een inleiding (exordium) met aankondiging
van het onderwerp (propositio), vertelling (narratio) en besluit (conclusio). De
lange Warratio (r. 137-2768), het verslag van een rondleiding over het buitengoed, is
gestructureerd volgens de in de Neolatijnse buitenlevenpoëzie gebruikelijke rhetoricale
methode van de enumeratio partium, de opsomming van de onderdelen, zoals de letters
in de kantlijn ook aangeven.jg
In de inleiding op de narratio nodigt de verteller in r. 125 `wijsen' uit om het buiten
te bezichtigen en pas helemaal aan het slot neemt hij afscheid van de vermoeide lezer.
De wandelaar-lezer is in de fictie van het gedicht voortdurend aanwezig: `Gij die "uw
geduld den omloop hebt vergunt"' (r. 2503) 39, en krijgt soms woorden in de mond
gelegd: `God zij gedanckt, seght, Leser' (r. 877). Hij mag ook de conclusie uitspreken
37 Huygens Yg97i 8 , p. p 59. S9 De oorspronkelijke P l tekst luidt: ` ... ordinem certe ubique q attendi d et, ,q quod
audacter de me statuo, , ataktoos nihil edidi, , non si ludendum carmine fuit; , ... iam totius urhetoricae
quid uid Ppotior fructus est, , quam q ut ordine singule g et pede p composito p edisseramur?' (Huygens Yges 1897, 8 97 p. , p 54).
338
Zie voor de enumeratio Ppartium in de Neolatijnse buitenleven poëzie P en bij 1 Opitz p Lohmeier 1981, 9^P 8i p.
i 74 en 226 en Dyck Y 9 i 9^ 6 p. p 49 en P p. 4i
8.
Vgl. g ook "Besiet" " " (r.237), 37 "Nu, > " Wandelaer, > komt > in" " (r. 9S7 ^ "In " ' 't praten P aten vind ick ck ons het hoeckjen )
omgekropen." (r. I18 9 .