Download deel 2 - Textualscholarship.nl

252
circuitus annorum), dan wijkt hij daarin niet af van `het oorspronkelijk'
(Zwaan, p. 3), maar citeert hij letterlijk zijn bron. Ook de veelvuldig door
Zwaan gegeven suggesties om te 'corrigeren' dan wel te `emenderen' lijken
misplaatst: we zijn niet geïnteresseerd in wat de klassieken `eigenlijk' hadden,
maar in wat Huygens las en schreef. En soms valt dat dus inderdaad met een
redelijke mate van waarschijnlijkheid vast te stellen. De verwijzingen naar
de Anthologie graeca ('Anthol.', `Epigr.', Anth. gr.'), raadselachtig als men
ze (met Zwaan) natrekt in moderne uitgaven, die op de zgn. Palatina-versie
zijn gebaseerd, passen (meestal) wel op de zgn. Planudea, waar Huygens een
uitgave van bezat (zie de titelbeschrijvingen hieronder). Een citaat uit Plautus
(bij r. 2637) bevat in de moderne Oxford-editie de vorm proceare; Huygens
heeft daar, althans in zijn handschriften, procreasse, waarmee hij een lezing
van Lipsius volgt.
Wat het onderzoek niettemin bemoeilijkt, is dat Huygens lang niet altijd
helemáál letterlijk citeert wat hij las. Dat blijkt al uit het daarnet aangehaalde
Seneca-citaat bij r. 9. Het luidt bij Huygens: `Hoc quod senectus vocatur,
pauci cunt circuitus annorum.' Maar in de bron is deze zin niet meer dan een
fragment uit een veel langere periode. Huygens laat eenvoudig het voegwoord
weg en begint met een hoofdletter. Hij volgde dus wel zijn editie-Lipsius,
maar niet in alle details. En zo gaat het heel vaak. Niet alleen in de Latijnse,
maar ook in de Griekse citaten worden ogenschijnlijk met het grootste gemak
citaten aan de eigen behoefte aangepast, door woordjes als enim, auteur, ápa,
SÈ toe te voegen of weg te laten, maar ook door hele en halve zinnen over te
slaan en passages uit verschillende paragrafen aaneen te koppelen, en zelfs
ook wel door werkwoordsvormen te veranderen (indicativi in coniunctivi, en
andersom, enkelvouden in meervouden) waarmee feitelijk zelfs een draai kan
worden gegeven aan de betekenis. En de originele interpunctie van de geraadpleegde
bronnen lijkt al helemaal nooit een rol te spelen.
Dat levert soms een verwarrend beeld op. Van Cicero bijvoorbeeld, een
auteur die door Huygens -inclusief de destijds nog aan hem toegeschreven
Rhetorica ad Herennium - veertien keer wordt aangehaald, bezat Huygens
onder meer de tiendelige Aldus-editie van de Opera omnia (libri miscellanei
in folio, nr. 234), en wellicht ook de uitgave in vijf delen van de editie van
Janus Gulielmus en Janus Gruterus uit 1618-1619 (libri miscellanei in folio, nr.
119 en 139). De citaten blijken nu soms elk op verschillende wijze van die twee
mogelijke bronnen af te wijken (bijv. bij r. 99). Welke Cicero had Huygens
nu op tafel liggen? En wat het zojuist genoemde citaat uit Plautus bij r. 2637
betreft: met procreasse volgt Huygens inderdaad een lezing van Lipsius,
maar die is nooit in een afzonderlijke editie verschenen; de contemporaine
uitgaven hebben allemaal procreare. Heeft Huygens voor zijn citaat een variorum-editie
of zelfs de desbetreffende studie van Lipisus geraadpleegd? Veel
aannemelijker is het dat hij het citaat eenvoudig, met een verleden-tijdsvorm,