Download deel 2 - Textualscholarship.nl

i6o8 Dan [...] aen: Bedoeld zullen zijn de schijngestalten van de maan. Als we de
maan zien als een hoofd dat naar rechts kijkt dan betekent `blootshoofds'
volle maan O, `gehuld' (met een kap op) wassende maan D, en `met een
masker' afnemende maan 0 (Eymael).
1609 duijckt: verdwijnt (bij nieuwe maan)
1610-ir wat [...] geen: Lett. `wat zij zegt met vlekken en punten, met kringen en geen
kringen'. Bedoeld zal zijn: wat die te betekenen hebben, wat dat voor verschijnselen
zijn (over 'betekenen' in de zin van voorspellen spreekt Huygens
niet). Bij `vlekken en stippen' kan gedacht zijn aan het oppervlakte van de
maan, waarvan in Huygens' tijd steeds betere kaarten verschenen (o.a. door
M.F. van Zangren, in 1645, die zelfs een van de `tasches' naar Huygens had
vernoemd; vgl. Briefes. IV, p. isi en ióa en Ged. IV, p. 54-55). Maar gezien het
verband (het gaat hier over `atmosferische' verschijnselen) denk ik eerder dat
hier sprake is van variaties in helderheid van het maanlicht, dat vlg. Plinius
is maculosa eademque subito praenitens, d.w.z. `nu eens gevlekt en dan weer
plotseling helder stralend' (Naturalis Historia II, VI, 42). Deze 'vlekken'
worden toegeschreven aan vervuilde aardse dampen (ibid. cap. 46). Met de
kring om de maan doelt Huygens kennelijk op het bekende atmosferische
verschijnsel, al door de Klassieken verklaard als het effect van hoge bewolking
(Heninger 1960, p. 138-139)•
I6I2 somtijds [..]silver. Ook de wisselende tint van het maan- (en zonlicht is al
door de Klassieken aan atmosferische invloed toegeschreven en kon dan ook
gebruikt worden om het weer te voorspellen, vgl. bijv. Vergilius, Georgics I,
424-464.
1613 All [...] Dageraed: al `krabbelt de dageraad achteruit' (wT krimpen bet. A6).
De dageraad is (hier) het punt waar de zon opkomt, dat in de loop van de
zomer en herfst naar het zuiden verschuift.
I614 waer [...] lieght: waar het aan ligt. De dierenriem, waar de zon in de loop van
een jaar doorheen schuift, staat immers schuin op de aardse equator. Huygens
denkt vanuit het ptolemaéische wereldbeeld, met de aarde in het centrum van
de kosmos, omcirkeld door zon, maan en de andere planeten en begrensd door
de buitenste sfeer van de vaste sterren. Wat hij van de nieuwe astronomische
inzichten had opgevangen (vgl. r. 1606-1607) veranderde daar (vooralsnog) niets
aan; vgl. ook Van Strien 199o, p. 366-373, en de daar aangehaalde literatuur.
all (..J buijen: al gromt de lucht met (onweers)buien. Met `Zocht' is hier de
dampkring in zijn geheel bedoeld: ook die heeft, zegt Huygens, geen geheimen
voor ons (vgl. r. I620-I62I).
161 5 All [...] weer: al loeit ze naar alle kanten (storm)
all 1...] vlamm: al steekt ze zichzelf in brand (bliksem)
I617 lescht: blust
IGIó datelicic. het volgende moment
I619 Dien [..] wendt: (kruiden en dieren) die door haar gesteldheid worden verblijd
of bedroefd (`tot lust of tot onlust worden gekeerd').
185