Download deel 2 - Textualscholarship.nl

56
toren rei rusticae eenzelfde geest ademen, blijkt bij het geleerde gesprek met vrienden.
Dit centrale gedeelte in het gedicht heeft Huygens ingeleid met citaten uit verschillende
klassieke schrijvers. Juist hier haalt hij (zij het pas in de druk van 1658) een van
de landbouwschrijvers aan, Cato, die zegt: Wie zich met de beoefening van de landen
tuinbouw bezighouden, zijn niet de slechtsten (bij r. I519). Het gesprek in de tuin
wordt zo tot agriculturae studium gerekend! Dat Huygens anderzijds de term 'boerenboekjes'
ruim opvat blijkt ook uit het citaat van Horatian uit de bekende satire over de
stads- en de veldmuis dat hij bij de betreffende regel 2806 plaatst: `En wanneer zal ik
nu eens met oude boeken, dan weer met slapen en nietsdoen de vergetelheid mogen
indrinken van een moeizaam leven?'
Huygens heeft Hofwijck in zijn gedicht getoond als een ideale humanistische tuin, als
een plek waar gastvrijheid, muziekbeoefening, meditatie en een gesprek met vrienden
over wezenlijke zaken mogelijk is.
Zoals gezegd heeft Huygens, door in de `kale' titel van Hofwijck elke verwijzing
naar de lof van het landleven in het algemeen te vermijden, de nadruk gelegd op
een ander aspect van zijn gedicht, de beschrijving. In de correspondentie over het
gedicht gebruikt Huygens inderdaad de term `beschrijving' en ook zijn vriend Westerbaen
heeft het over: `tua ista ingeniosissima et doctissima Vitaulii descriptio'79
Een verschuiving dus van lofprijzing naar beschrijving. Deze stap is ook weer niet
zo groot, omdat de grenzen tussen prijzen en beschrijven vaak moeilijk te trekken
waren. 8° Dit geldt temeer omdat deze beschrijving uitgaat van de werkelijkheid zoals
deze zou kunnen of behoren te zijn. Dit soort beschrijving is altijd verbonden met de
Aristotelische mimetische ideeën. Daarom waarschuwt de dichter in `Renden Lener'
dat men maar niet naar het echte Hofwijck moet komen kijken, omdat de teleurstelling
dan te groot zou zijn.
Ekphrasis of descriptio is een begrip dat uit de rhetorica stamt. Het is het belangrijkste
middel om de evidentia, `die lebhaft-detaillierte Schilderung eines rahmenmAigen
Gesamtgegenstandes', te bewerkstelligen, waarbij het doel is van de toehoorder
als het ware een toeschouwer te maken. 8' In de progymnasmata behoorden
descriptiones tot de standaardopdrachten. 82 De Romeinse dichter Statius (te eeuw na
Chr.) verheft als eerste beschrijvingen tot een zelfstandige dichtsoort. Hij heeft onder
meer in zijn Silvae twee uitvoerige villabeschrijvingen gepubliceerd. g; De Galliër
79 Briefw. r' V, nr. S 2 9 6 > aan V. .Co Conrart, en nr. 5243 van Westerbaen. Vertaling: $ ` e erg $ sierlijke 1 en
vernuftige beschrijving 1 $ van Hofwijck'. 1
8o Slits 99 I o ^ p. P 6. Scat ibijvoorbeeldhi' er $ zegt van datbronnen
meren en dergelijke aan zal geven
^hij bronnen, $ 1 $
hoe oe men ze beschrijven of loven kan (Scaliger $ 99S> I III, cap. P cxix).
8i Lausberg r$ i 60 81 o-81 het et citaat c op 399; zie ook Arbusow i 6 .26-28.
1960, 9^ P p. 399 9 3^ P
82 Race i 9^ 88 P p. S^ 6 Kier 1933, 933 p. De e humanistische PPo voeders zetten deze praktijk P 1 voort (Grafton en
Jardine 9 186 ^P p. 7I
.
83 3 Conrad Y i 9, 62p. 97, Van Dam 1984, 9 I 4^ - 8 Huygens p. P 7 8 90. bezat Y$ de werken van Statius in tweevoud
(Catalogus i688 . W.H. Race stelt: 'There e e is s also a whole tradition of ek Phrasis of private P buildings $
beginning bei with the e description of Alcinoos ' palace and a d garden a den ... and continuingthrow Ovid,