Download deel 2 - Textualscholarship.nl

1648
1649-50
1652
1653
1654
1655
189
met den Dau inde gebloemten/ ende ooc op de bladeren ende andere cruyden
[...1' (a.w. p. 67).
Hoe [...] verdeelt: hoe 't (de was en de honing?) door de eenvoudige bij op
verstandige wijze wordt (worden?) verdeeld. Vgl. Clutius 1998, p. 34: de was
wordt op de pootjes verzameld, de honing in de borst. Of slaat 't alleen terug
op wasch, en denkt Huygens aan het bouwen van de typische zeshoekige
honingraten (Clutius 1998, p. 73)? Als `verstandig' gold de `slechte' (eenvoudige,
niet met rede begaafde) bij allang: Clutius' dialoog is doorspekt met bewonderende
uitroepen, hij citeert ook Constantinus (= C. VII Porphyrogenettos), de
Agriculrura lib. XV cap. 3: `De Bye is onder alle gedierte de wijste ende constichste
die met zijn verstart den mensch naent gelijc is' (a.w. p. 36).
Hoe 1...] reden: hoe het komt dat beestjes (slechts) beestjes zijn, en (toch)
hun lichaam gebruiken en hun gedrag regelen bijna met ons verstand.
Veralgemening t.o.v de vorige regel: hoe het komt dat redeloze beesten (überhaupt)
zich toch zo `redelijk' gedragen (vgl. bije r. 142o-1428). De regel kan ook
anders gelezen worden: waar het in zit dat dieren, die bijna net zo redelijk als
mensen handelen, toch slechts dieren zijn. Aan de orde is hoe dan ook de vraag
naar het verschil tussen mens en dier, een oude vraag die recentelijk nog door
Descartes was behandeld (Descartes 1977, p. 83 en 92-94): in veel opzichten zijn
de dieren aan ons gelijk, maar ze missen een ziel. Huygens schreef tweemaal
`beested; merkwaardig is de correctie in de apograaf (van Constantijn Huygens
junior?) tot `beesjed. Een etymologische `Spielerei' met `besighed?
met [...] wensch: met bijna minder dan een wens; m.a.w. `je hoeft kinderen
niet eens te willen om ze te krijgen.'
paren: samenkomen. Volgens de traditionele opvatting, gefundeerd op
Aristoteles' De anima, zijn ziel en lichaam `door de in-geboren warmte,
gelijck met Benen bandt aen malkanderen gehecht' (Van Beverwijck i651a, p.
19); zie ook de volgende regel. Descartes schrijft kort over het probleem in het
Discours de la Méthode en werkt zijn opvattingen nader uit in het Traité des
Passions defame uit 1649, eerste deel ((Descartes 1977, p. 91 en 125): de verbinding
werd door hem gelocaliseerd in de pijnappelklier.
't vier: de warmte. In de traditionele visie zijn het de `geesten' (spiritus) die
de `ingeboren warmte' vanuit de lever met het bloed door het lichaam verspreiden
(Van Beverwijck i658a, p. 18). Harvey (in een aanhangsel bij zijn De
generatione animalium, iósi) verwerpt het concept `ingeboren warmte' en
noemt het bloed zelf als oorzaak (Harvey 1981, p. 374)•
hoe (...]haren: Volgens Aristoteles (De generatione animalium V, 4) worden
de haren grijs naarmate vocht en warmte afnemen met de ouderdom (vgl. r.
1646).
hoe 1..] voelt: Dit kan twee dingen betekenen: z. `hoe het oog de dingen
van veraf bevoelt' (de `klassieke' opvatting), of `hoe het de dingen van veraf
gevoelt' (de modern-wetenschappelijke opvatting, die overigens ook al