Download deel 2 - Textualscholarship.nl

33
Huygens' voorganger Van Borsselen ontleent zijn lering aan wat hij in de natuur zag,
bijvoorbeeld aan zonnebloemen, spinnen en mieren. Hondius deelt veel minder lessen
uit, maar als hij het doet, gebeurt dat aan de hand van bijen en vissen (De Vries 1998á
resp. hfdst. 2 en 3). Huygens neemt daarentegen vaak zijn eigen handelen als uitgangspunt
voor zijn lessen. Hij kiest de juiste grond voor bos en boomgaard, zo moeten
ouders bij de beroepskeuze op de aanleg van hun zoons letten (r. 53-64). Hij heeft op
een verstandige manier een vrouw gezocht, dat is beter dan alleen naar het uiterlijk
schoon te kijken (r. 1868-1912). Hij heeft een geleidelijk oplopende trap naar zijn huis
gemaakt, zo kun je zuur met zoet mengen (r. 2533)• Zo poneert hij zijn eigen doen en
laten als exemplarisch, in de lijn van de contemporaine schrijvers van egodocumenten
(Pollmann Z000, p. 33-36).
Wanneer de natuur hem tot lering strekt, ontbreekt de emblematisch getinte, vertrouwde
wijsheid die Van Borsselen bijvoorbeeld bij de zonnebloem en de ooievaar
vindt. Traditioneel is de verwijzing naar de natuurlijke schoonheid van de rozen, die
mooier is dan de kleren van Haagse meisjes (r. 2o43-44), maar zelf gevonden lijkt het
om bij de grijze blaadjes van de abeel na te denken over grijs haar als teken van rijpheid
(r. 905-06), en om bij de korte schaduw van essen te zeggen: `Maer schaduwen
zijn wind, of schaduwen zijn niet[s]' (r. i2i2).
Huygens thematiseert ook binnen het gedicht zijn eigen didactische opzet. Hij
biedt enige lessen naar aanleiding van het schieten op een houten papegaai (r. 545-586)
en besluit dan met een fraaie relativering:
Ick maeck den Wijsen mann, den Doctor en den Leeraer,
Oud Schoolkind, maer, och Heer, in 't voorste van mijn leer-jaer;
Ick sie suer buijtens tijds, 't is aengenaem en fraeij;
'K stoof soute saucen tot een boute Papegaeij. (r. 589-92)
Op dezelfde manier zegt hij na de wandeling door het bos, dat hij de lezer gevoed
heeft met `peper en Mijn/ Tot allerlei] Salaet van smakeloose bladen' (r. 1356-S7). De
uitkijktoren op de berg brengt hem tot een mooie bespiegeling over zien en gezien
worden (r. Bis e.v.), die hij besluit met:
Is 't hoogti genoegh gepocht, is 't Less genoegh gelogen
Uijt ongesienen bouw? neen, 't is in mijn vermogen
Meer wijsheids uijt de Planck te trecken dan ick docht. (r. 849-5I)
en dan moraliseert hij weer verder. Zonder ironie zegt hij na een lange beschouwing
over gulzigheid en matigheid, dat hij er van houdt uit onbelangrijk geachte stof `Te
suijgen 's schepsels nutt, te tuijgen 's Scheppers lof' (r. 1 480), waarmee hij een mooie
omschrijving geeft van het doel van zijn lessen.