Download deel 2 - Textualscholarship.nl

41
Tevredenheid over nieuwe kennis betekent voor Huygens ook geen afscheid van
de klassieke wijsheid. Wanneer het boek der natuur voor het eerst aan de orde komt
(r. 1S99), staan er twee citaten bij uit Epictetus en Seneca waarin gezegd wordt dat de
mens Gods werken moet bekijken én interpreteren, en dat de wijze de hele wereld
moet beschouwen; het universum is de republiek waarin hij thuishoort. Aan het slot
van het stuk (r. 1677) citeert Huygens Philo van Alexandrië, die zegt dat kennis grens
noch einde heeft.
Tenslotte zet de dichter dit hele stuk opnieuw in het kader van willen luisteren
naar elkaar, het is een `strijd van vreedsaemheid,/ Daer ijeder op sijn' beurt sijn' stille
meening leidt' (r. 1683-84). De verteller is geen bijbel- of natuuronderzoeker, maar een
beschaafde landheer die met vrienden vredig langs de boomgaard wandelt en praat
over wat hen raakt:
Dit zijn de besigheden
Daer in wij Ziel en Lijf vermaken en vertreden: (r. i68i-82)
De gedachte aan het paradijs is zelden ver weg in een tuingedicht (Van Veen 198 5 s.v.
`hof van Eden', Comito 1978, p. xi). Huygens, die als calvinist beseft dat het paradijs
op aarde nooit te vinden is, situeert haaks op deze conventie de hof van Eden net
buiten zijn landgoed. Vanuit een van zijn tuinhuisjes luistert de verteller de dialoog
in dialect tussen Kees en Trijn af. Trijn is een rijke boerendochter, maar Kees zegt: "K
hebb mé kleij an me gat' (r. 177 5). Het gaat mij, zegt hij (in petrarcistisch idioom) om
`You kaeckjes as en roos, jouw ooghjes as en gett [git]' (r. 1783). Ze vinden elkaar in
hun verontwaardiging over de oneerlijke Haagse gewoonten. Als vaker in het gedicht
verwerkt de dichter hier het thema `verwerping van de stad'. De verteller concludeert:
`Mij docht Kees Adam was, en Trijn mocht Eva welen, En 't Paradijs hier naent' (r.
1849-50. Hieraan verbindt hij een uitvoerige beschouwing over de juiste manier van
hofmakers, de goede huwelijkskeuze en de rol van de ouders daarin, waarbij niet alleen
land en stad tegenover elkaar worden gezet, maar ook het eigen handelen van de verteller
weer als voorbeeldig wordt opgevoerd (r. I85I-1952). Ook dit onderwerp past in
een hofdicht waarin, anders dan in de pastorale, het huwelijk tot de bezongen waarden
behoort (Van Veen 196o, p. izo).
Enkele uitweidingen tenslotte vinden wel hun aanleiding in iets wat op Hofwijck
te zien is, maar vallen buiten het kader van de buitenleventhematiek. Zo is de uitkijktoren
op de berg uitgangspunt voor verschillende overwegingen en lessen over zien en
gezien worden (r. 815-876). Wanneer de verteller in een bootje zit brengt de weerspiegeling
van het huis en de rozen in het water van de vijver hem tot een mooie beschouwing
over schijn en wezen en de vergankelijkheid van alles (r. 2701-274o).