Download deel 2 - Textualscholarship.nl

49
Zoals Huygens het formuleert:
Wat magh de softe koest haer seleen onderwinden?
Haer uijterste geweld is qualick werck van blinden
Bij 't minste Bercken-blad, den minsten Elsen-tack, (r. 349-5I)
Verderop in het gedicht verklaart hij nog de schoonheid van de rozen groter dan die
van de Haagse meisjes (r. zo43-44). Maar in de volgende passage over de zang in het
bos treedt de dichter bewust buiten de conventies van het genre:
'K spreeck van geen' Nachtegael; die heeft'er Dock sijn nest,
En maeckt'er meer geschals dan all' de vlugge rest:
'K spreeck van gevogelte met kostelicker Veeren,
Veel aerdiger gebeckt en in veel langer kleeren. (r. 403-06)
Hierna vertelt hij over het zingen van Utricia Ogle Die hebb ick hier genien de Nachtegalen
stooren [doen zwijgen],' (r. 410). Huygens opteert zo in zijn tuingedicht voor de
gecultiveerde, menselijke stem en, nog veel kunstmatiger, voor menselijke kleding.
De superioriteit van het land boven de stad behoort tot het vaste gedachtegoed
van de buitenlevenliteratuur sinds de klassieke oudheid (Rostvig 1962, Uhlig 1973,
Lohmeier 1981 passim). Van Borsselen en Hondius hebben er over gedicht en ook
Huygens neemt deel aan deze traditie. Hij klaagt over de volle, rumoerige stad (r. 810-
12, r. 1103) en ook hij heeft vooral morele bezwaren. Uit het vriendengesprek bant hij,
als gezegd, alles wat met de stad, waar men altijd over alles twist, te maken heeft (r.
1499-1501) en hij stelt de eerlijke boerenvrijage boven het onechte, stadse hofmaken (r.
1854-67). Andere stemmen in het gedicht, van de vrijer en van de schipper op de Vliet,
veroordelen de stadse oneerlijkheden en weeldezucht, hierbij ondersteund door de
verteller.ó8 Juvenalis vroeg zich af: `Wat moet ik in Rome doen, ik kan niet liegen' en
Abraham Cowley constateerde: `God the first garden made,/ And the first city, Caid.69
In deze traditie hoort Huygens thuis met zijn verwerping van wat `[...] te stéwaerd
blinckt,/ En achter de gordijn van't aensien hinckt of stinckt' (r. 2299-2300).
Maar ook nu is Huygens' behandeling van het thema complexer dan gebruikelijk
in de buitenlevenliteratuur. Stad en land zijn bij hem geen gescheiden domeinen, ze
interfereren. De dichter noemt bijvoorbeeld de perken met vruchtbomen `saletten (r.
1369). `Mooie straat met stadshuized, zegt hij van de laan waar Hofwijck aan ligt (r.
933). Het moet voor de tijdgenoot als regelrechte spot met de topos `verwerping van de
stad' geklonken hebben, dat Huygens ook zijn tuin stadsgelijk verklaart en zijn lanen
met Haagse straatnamen benoemt:
Die naer 't Lang Achterom het Korte door will loopen,
Is niet verr van de Merckt: soo gaet het hier in't groen.
C• •1
68 r. 1809-26; 9 r. 2240-44; r. 2285-2300.
69`'Quid Romae faciam? Mentiri nescio', es > Juvenalis, uve al s > Sat. 3, i ^Cowley
Y i 9 6 7> dl. I. >p 23
7.