Download deel 2 - Textualscholarship.nl

253-54
255
256
257-58
IIO
Twee 1...] verschricken: Twee schotels van hetzelfde gerecht op één rij zetten?
Daar zou een zwangere vrouw, ja daar zouden zelfs bergen van schrikken (en
een muis baren – dus zo erg zou het nou ook weer niet zijn). Huygens formuleert
zoals wel vaker nogal compact. De zwangere vrouw gold als toonbeeld
van begeerte, vgl. bijv. Cats' Houwelick, afdeling `Moeder' (Cats 1712, deel I,
390-39 1) : zélfs zij, suggereert Huygens, zou bij de aanblik van twee keer hetzelfde
van haar stuk kunnen raken (laat staan anderen, die niet zo'n honger
hebben). Dat het niet ernstig is bedoeld, blijkt uit de direct erop volgende
zinspeling op Horatius' Ars poetica r. 139: `Bergen gaan zwanger van... een
miezerige muis' (Horatius 199o, p. 35) – m.a.w veel herrie om niets. Huygens
wil m.i. laten zien dat hij de modieuze aandacht voor een `juiste' tafelschikking
maar wat overdreven vindt. Niettemin hecht hij er een zeker belang aan,
immers: varietal delectar, vgl. de volgende regel.
Ten (...J neer. op zijn minst beneemt het (nl. twee keer hetzelfde) iemand de
trek. Dat klinkt weer veel serieuzer, en ik vat deze regel dan ook op als een
concessie: (zó erg is het nu ook weer niet maar) het is waar, op zijn minst
beneemt het iemand de trek. Anders gezegd: die regels voor de tafelschikking
zijn toch wel érgens goed voor (ze zorgen nl. voor de nodige afwisseling; vgl.
weer de volgende regel).
Soo [...] Heer: zo aanmatigend is zelfs het keelgat, zo speelt het ook de baas.
De regel maakt op mij een on-huygensiaans redundante indruk, en ik vraag
me af of Huygens tijdens het corrigeren van zijn oorspronkelijke tekst (zie
het apparaat) niet een vergissing heeft gemaakt. In eerste instantie schreef hij
`[...] loo maeckt (i.p.v. `speelt') het oock den heer.' Dat valt als volgt te lezen:
`Zo aanmatigend is zelfs het keelgat (zulke pretenties heeft etc.), en zo aanmatigend
maakt dat keelgat ook de heer (van dat keelgat).' Anders gezegd:
`Het is natuurlijk wel erg dat mensen zo afwijzend reageren op overvloed,
maar de keel is nu eenmaal een lichaamsdeel met pretenties, en de `heer' van
dat lichaamsdeel is daaraan onderworpen.' Het past mooi in de mild-ironische
visie op de mens waarvan Hofwijck doortrokken is. Maar later, bij het
overzien van zijn tekst, ging Huygens de regel verkeerd lezen. Hij las `maeckt
het [...] den heer' als synoniem van `speelt het den heer' en noteerde `speelt'
als open variant. De kopiist gaf vervolgens aan dat woord de voorkeur. Maar
daarmee was de oorspronkelijke betekenis van de regel zoek en kwam er een
zin die, zoals gezegd, wel `kan', maar alle pregnantie mist. Terzijde merk ik op
dat voor Huygens kennelijk de tafelschikking door de eisen van het `keelgat'
(zetel van de smaak) wordt gedicteerd, en niet door het oog. Erg duidelijk is
de passage mij intussen niet, en de volgende regels maken dat er niet beter op.
Ick (...J eten: laat staan andere `gated (dan het keelgat), die ook `hun weetje
weten'(?), en die vinden dat ze voor net zo kostbare zaken worden gebruikt
als voedsel is. Ik vermoed dat Huygens bedoelt : `het keelgat is al zo kieskeurig
en dwingerig, maar de andere zintuigen (i.c. het oog, dat ik hier op Hofwijck