Download deel 2 - Textualscholarship.nl

3.4.2.3
31
beter op een andere plaats hadden kunnen staan. Om nog één voorbeeld te geven:
juist in het laatste gedeelte treffen we de vrolijke beschrijving van de voorbereidselen
voor de kindermaaltijd aan, waar de lezer ook op genodigd wordt (r. 2653 e.v). Als slot
van een stuk over de dood en over God zou dit gedeelte geheel misplaatst zijn.
Hofwijck te lezen als een `journey through the cosmos from the corruption of the
earth to the eternal peace of God' (Van Pelt a.w. p. 123) lijkt me strijdig met de hele
opzet van de tekst en alleen mogelijk met voorbijzien van een groot aantal gedeeltes
van het gedicht.
Wanneer niet het verloop van de wandeling de boodschap van de tekst bepaalt,
maar het geheel ervan en de manier waarop al beschrijvend het buitenleven getypeerd
wordt, is er geen bezwaar om de verschillende elementen waaruit de tekst is opgebouwd,
ter wille van de duidelijkheid apart te bekijken.
Beschrijving.
`Is't dat ick Hofwijck magh van lid tot lid ontpluijsen,' zegt de verteller in regel 934,
en dit is precies wat hij doet. Elk onderdeel dat op de plattegrond een letter heeft
gekregen, komt in het gedicht aan de beurt en meer dan dat. Naast de tien op de plaat
vermelde boomsoorten blijken er ook nog kastanjes, notebomen en lijsterbessen te
groeien (r. 1993-94) en loopt er een pad met mastbomen langs de grachten rondom de
boomgaard (r. 1365; r. 1486-87).
Zowel de beschrijving van de beneden- als van de boventuin begint met een overzicht
van het geheel, daarna volgt de enumeratio partium. Soms noemt Huygens
alleen maar, vaker beschrijft hij uitvoerig. Enkele malen laat hij de systematiek van
zijn prijzend beschrijven zichtbaar worden. Zijn eikenhakhout voldoet aan `Nutt,
Vermaeck en Heerlickheid' (r. 264), de heesters bieden een schutting die `schoon en
dienstigh is, en aengenaem en nutt.' (r. ii6o). Nut, eer en vermaak zijn de normale
lofloci voor een zaak, die bijvoorbeeld zowel Scaliger als Vossius noemen.5'
Bij de iepen (r. 2062-2104) houdt hij zich het duidelijkst aan dit schema:
Om Eer, om Nutt, om Lust, die drij beroemde Baken
Daer all ons doen op loopt, staet ghij in't voor-gelid, (r. 2062-63)
Ze functioneren als omheining aan de Vlietkant. Wie hen ziet, zal zeggen dat als de
buitenkant al zo mooi is, er ook een mooi buitengoed achter zal liggen. Daer med' is
d'Eer voldaen:' (r. 2076). Dat hun wortels de walkant verstevigen, houdt hun nut in.
`Maer Lust [plezier], de derde dienst' (r. 2089) bieden ze door tegen de zon te beschermen.
Huygens is te weinig schools om steeds met dit rijtje rhetoricale loci te werken.
In het stuk over de mastbomen op de eilanden bij de Vliet (r. 1979-2052), waarin hij
Si Scaliger g 995^ i III cap. p^ CI; Vossius als geciteerd g in Spies p 1979, 979^ p. p i 72 en pp. 209, 9^nt. 45. 4S Zie ook het
commentaar bij 1 r. 2062-6 3.